مقاله و تحقیق دانشجویی

پيشينه و مباني نظري اقدام به خودکشي در 36 صفحه در قالب ورد قابل ویرایش.

اقدام به خودکشی

تعریف خودکشی

خودکش بر این باور است که در زندگی به اهداف و امیال خود نرسیده است و زندگی مفهوم خود را از دست داده است ومرگ بهترازآن قلمداد می شود ( قائمی، 1364).

خودکشی از ترکیب دو واژه­ی (sui)¹ به معنی خود و (cide)² به معنی کشتن تشکیل شده است. خودکشی عملی است که با قصد آسیب رساندن به خود توسط شخص انجام می­شود که می­داند چه می­کند و چه پیامد احتمالی خود را می­داند (فولادی، 1381).

خودکشی در لغت نامه ی دهخدا به معنای " خود را به وسیله ای کشتن ، انتحار ،کار زیاد کردن ، کوشش بسیار " آمده است ( لغت نامه ی دهخدا ،1347).

امیل دورکیم³ (1917-1858) دراثر معروف خود به نام خودکشی آن را پدیده ای اجتماعی به شمار آورده و چنین تعریف می کند :خودکشی عبارت است از هرنوع مرگی که نتیجه مستقیم یا غیرمستقیم کردار منفی یا مثبت خود قربانی است که می­بایست چنان نتیجه­ای به بار آورد (دورکیم ،1378). هم چنین می توان به تعریف دشه اشاره کرد که می گوید : " اقدامی معمولاً از روی آگاهی برای سر به نیست کردن خود به آن ترتیب که مرگ هدف یا وسیله باشد ." (ریئس دانا ،1380).

آشیل دلماس⁴ نیز خودکشی را عبارت می داند از " عملی که به وسیله ی شخص برای معدوم ساختن خود انجام می دهد ، در حالی که اختیار مرگ و زندگی در حیطه قدرت اوست و از لحاظ اخلاقی موظف به انجام این عمل نمی باشد" (اسلامی نسب، 1371). مین جر⁵ روانشناس، میل به مرگ را نزد فرد خودکش آرامشی می­داند که در اثر تنشهای جامعه - محدودیت های اجتماعی واخلاق، که توانسته مانع از رهاشدن انرژی پرخاشگری و جنسی فرد شود و در نهایت فشار داخلی پدید می آورد - به آن دست پیدا کرده است (ریئس دانا،1380).

آدلر⁶ می‌گوید: خودکشی حرکت جبرانی شدید است که در برابر اعتراضات، از فرد بروز می‌کند. گویی فرد نیاز دارد که بر اطرافیان تسلط یابد و احساس کهتری خود را کاهش دهد. نوجوان ،مرگ را برای آن انتخاب می‌کند که ارزش خود را به اطرافیان نشان دهد. (خدیوی‌زند، 1374).

________________________________

1-Sui

2-Cide

3-Emile Durkheim

4-Ashil Delmas

5- Min Jera

6-Adler

اشنایدمن¹ در تعریف خودکشی می‌گوید: خودکشی عملی است که به منظور خلاص شدن از یک مسئله، بن‌بست ، مشکل و بیرون آمدن از یک دوراهی، بحران و وضعیت غیر قابل تحمل صورت می‌گیرد. (اشنایدمن، ترجمه‌ی فیروزبخت، 1378).

همانگونه که بررسی‌ها نشان می‌دهند، خودکشی عملی است که فرد به دست خود و به عنوان یک اقدام ارادی و به طور عمدی با هدف از بین بردن خود، انجام می‌دهد. اگر چه عوامل زیربنایی، که شخص را وادار کرده تا خود را از بین ببرد ممکن است برای خود شخص نامفهوم باشد و حتماً لازم نیست که فرد آن‌ها را کاملاً خوب شناخته باشد، عمل و اقدام به خودکشی به عنوان یک اقدام ارادی و عمدی مد نظر قرار می‌گیرد (فرقانی رئیسی، 1374). ژان باچلر² در کتاب خودکشی خود در مورد خودکشی گریز گرایانه می­نویسد که " انسان با خودکشی کردن سعی می کند از روبرو شدن با شرایط غیر قابل تحمل زندگی فرار کند." به عبارت دیگر وی خودکشی را خروج از شرایط نامساعد ودشوار زندگی می داند (اشنایدمن ،1378).

خودکشی طیف­های خاصی دارد، از افکار خودکشی که شایع­ترین است آغاز شده و به اقدام به خودکشی و بطور نهایی تمایل به مرگ ناشی از خودکشی که هدف نهایی است منتهی می­گردد (اسلامی نسب، 1371).

پس در مجموع می توان نتیجه گرفت که خودکشی عملی است آگاهانه و کاملاً ارادی که فرد برای پایان دادن به زندگی خویش انجام می دهد. فردی که اقدام به خودکشی می کند از نتیجه عمل خود آگاهی دارد و این مهم ترین مسئله در تشریح و تبیین پدیده خودکشی است.

برخی مانند ارسطو³ خودکشی به منظور فداکاری ( دگرخواهانه ) را خودکشی محسوب نمی کنند؛ ارسطو خودکشی را عملی برای معدوم ساختن فرد توسط خودش می داند که " به منظور فداکاری نمی باشد ، یعنی فرد برای قربانی شدن به انتحار دست نمی­زند ". اما اسکیرول⁴ نظری عکس نظریات یاد شده دارد ، او معتقد است که"در خودکشی تمام خصوصیات دیوانگی دیده می شود". او با استناد به این نظر نتیجه می گیرد که خودکشی عملی غیر ارادی است و نباید تحت پیگرد قانونی قرار بگیرد.

__________________________________

1-Shneidman

2-Bachelor

3-Arasto

4-Skirol

دانامردیث لیزاردی¹ در رساله ی دکترای خود معتقد است که اگرچه بسیاری از تحقیقات نشان دهنده ی این است که اکثر افرادی که اقدام به خودکشی می کنند ، ذهن بیمار دارند اما این نظریات را نمی توان به همه­ی بیماران روانی تعمیم داد و معتقد بود که آنها در طول بیماری خود حتماً یک بار به خودکشی اقدام می کنند ( نوری و همکاران،1390).

انستیتو ملی بهداشت روانی امریکا "خودکشی را تلاشی آگاهانه برای خاتمه دادن به زندگی شخصی توسط خودش می باشد که ممکن است این تلاش به اقدام تلاشی فقط به شکل احساسی در فرد بماند (نصرآبادی ،1382).

2-3 افکار خودکشی

افکار خودکشی عبارتی است که بر وقوع هر گونه اندیشه خودتخریبی دلالت دارد. این افکار طیفی از اندیشه­های مبهم در مورد امکان خاتمه زندگی تا خودکشی کامل را در بر می­گیرد. شیوع سالانه افکار خودکشی در افراد بالغ 3/2 تا 6/5 درصد گزارش شده است. گذر از فکر خودکشی به نقشه کشیدن در 32 درصد افراد (دارای فکر خودکشی) و گذر از نقشه خودکشی به اقدام در 72 درصد افراد (دارای نقشه خودکشی) صورت می­گیرد. در نتیجه 24 درصد افرادی که فکر خودکشی را گزارش می­کنند، در نهایت به سمت اقدام می­رونند (­هرینگن²، هاوتون³ ،2003).

در بررسی فرآیند خودکشی افراد را می­توان به دو گروه تقسیم کرد:

1-گروهی که تمایل به خودکشی دارند 2- گروه آماده برای انجام خودکشی.

عواملی چند می­توانند فرد را برای از رسیدن به مرحله دوم بازدارند از جمله وجود خانواده با ارتباط های مناسب، حمایت اجتماعی که اعضای خانواده از یکدیگر به عمل می­آورند، هر چه بیشتر باشد از شدت فشارهای روانی کاسته می­شود. به هر حال هرچه میزان حمایت خانواده از فرد بالاتر می­رود، میزان افکار خودکشی در فرد کاهش یافته و امید به زندگی در او افزوده می­شود (متینی صدر، 1370، یزدانی، 1375).

____________________________________

1-Dana Lizardi

2- Hawton

3-Heeringen

2-4 اقدام به خودکشی

جانیل¹ معتقد است که اقدام به خودکشی به عملی اطلاق می شود که در آن فرد اقدام به نابودی خود می­کند (محمد خانی 1383). بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی، اقدام به خودکشی عبارت است از عملی غیر کشنده که در آن شخص عمداً و بدون مداخله­ی دیگران، رفتاری غیر عادی را انجام می­دهد که منجر به خودآسیب زنی یا خوردن غیر عادی یک ماده به میزان بیشتر از مقدار تجویز شده می شود و هدف شخص از این عمل، تحقق تغییرات مورد نظر وی می­باشد (هاوتون² و هیرینگن³، 2000). به عبارت دیگر اقدام به خودکشی طیفی از آسیب رساندن غیر عمدی به خود تا اقدام جدی برای مردن را در بر می­گیرد (گونیل⁴ ،2000).

مارک⁵ (2002) معتقد است که رفتار خود تخریب گرانه ممکن است مستقیم(افکار انتحاری)، اقدام به خودکشی یا خودکشی کامل یا غیر مستقیم باشد که مشخصه آن پرداختن به یک خطر تهدید کننده زندگی بودن قصد مردن، عموماً تکرار پذیر، اغلب ناهشیار و همراه با پیامدهایی است که در نهایت احتمالاً خودتخریب گرانه است (محمد خانی ، 1383).

امیل دورکهایم⁶ در تعریف خودکشی می گوید: خودکشی عبارت است از «هر نوع مرگی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم از عمل مثبت یا منفی فردی حاصل می گردد که از نتیجه اقدام خودآگاه، باشد (علیرضایی،1382).

مرگی که ناشی از خودکشی عمدی و توسط خود شخص رخ می­دهد، اقدامی آگاهانه در جهت نابودسازی خود می­باشد. روشنترین دلیل آن مشکلات پیچیده انسان نیازمندی است که برای رهایی از مشکلات خود، خودکشی را به عنوان بهترین راه حل انتخاب می­کند (امیردیوانی، 1383).

____________________________________

1-Janniel

2-Hawton

3-Heeringen

4-Gunniel

5-Mark

6- Emile Dorkheim

2-5 تاریخچه مربوط به خودکشی

در فرهنگ­های مختلف با خودکشی به صورت­های متفاوتی برخورد شده است حتی در دوره­های مختلف یک ملت این برخوردها دچار تغییرات می­شوند. برای مثال مفهوم مرگ و خودکشی در فرهنگ هند باستان نوعی کمال محسوب شده و پسندیده بوده است ولی در یونان فردی را که با خودکشی فوت می­نمود، از داشتن مراسم تدفین و قبر محروم نموده و دست راست جسد را در محل دیگری دفن می­کردند و مجازات هایی برای نجات یافته در نظر می­گرفتند. در ژاپن خودکشی معروف هاراگیری برای دفاع از شرافت یا میهن مورد تمجیده بوده و در تبت و چین برای رسیدن به کمال یا گریز از مجازات های ناشی از شکست در جنگ و یا اعتراض به قوانین ناعادلانه انجام می شده است. به هرحال برخوردهای فوق ناشی از نگرش این فرهنگ­ها به حیات و مرگ و دیدگاه­های اعتقادی آنان بوده است (علیمحمدی، 1372).

در این زمینه نقش مذهب از عوامل مهمی است که باید به آن توجه نمود. نگرش مذهب به خودکشی در ادیانی مثل مسیحیت و یهودیت توأم با ممنوعیت و گناه بودن موضوع است. در دین اسلام نیز خودکشی و دیگرکشی به طور اکید نهی شده است و ارتکاب به آن از گناهان بزرگ محسوب می­شود. در قرآن کریم این موضوع (خودکشی) در سوره­های انعام آیه 153، بنی اسرائیل آیه 33 و 93 مورد نکوهش و سرزنش قرار گرفته است (علیمحمدی، 1372).

در کنار دیدگاه­های فلسفی و دینی، اصطلاح خودکشی اولین بار در سال 1737 توسط فونتن¹ فرانسوی به کار گرفته شد، بعدها اصطلاحات دیگری که مربوط به خودکشی بودند مورد استفاده قرار گرفتند از جمله 1- اقدام به خودکشی برای اقداماتی که شخص به منظور از بین بردن خود انجام می­دهد اما منجر به مرگ نمی­شود. 2- افکار خودکشی برای اشتغالات ذهنی راجع به نیستی و تمایل به مردن که هنوز جنبه عمل به خود نگرفته است. 3- خودکشی انجام یافته برای همه مواردی که شخص با انجام یک عمل انهدامی و تخریبی صدمه­ای به خود وارد می­کند. 4- فراخودکشی برای همه رفتارهای آسیب رسان که شخص به طور غیرعمدی و بدون خاتمه دادن به زندگی مرتکب می­شود (آزاد، 1372).

__________________________________

1-Fontaine

پس از این رویداد ناخوشایند، اولین توجهات علمی در قرن 19 از طریق جامعه شناس و متفکر بزرگ فرانسوی امیل دورکیم¹ به سال 1897 با انتشار کتابی به نام "خودکشی" صورت گرفت. طبقه­بندی سه گانه وی از خودکشی و نظریه­های وی در این باره از نظر علمی دارای اهمیت زیادی بوده و در حال حاضر نیز در اغلب منابع به عنوان یک طبقه بندی معتبر ذکر می­شود (کاپلان² و سادوک³ ، 1379).

خودکشی به نظر فروید رفتاری پرخاشجویانه بر علیه لیبیدو است، بدین صورت که من ، به مرگ خود نمی­پردازد مگر در شرایطی که غریزه پرخاشگری را بر علیه دیگری نتواند ارضاء نماید. در این صورت من جای نهاد را گرفته و آزار و قتل دیگری را تبدیل به آزار خود و خودکشی می­کند. در واقع خودکشی عبارت از ناکامی فرد در برون­ریزی پرخاشگری­های درونی شده می­باشد (حسن پور، 1358).

در سال 1910 از طرف انجمن روان کاوی وین جلسه فوق­العاده­ای با حضور فروید جهت بررسی علل و شرایط افزایش گرایش به خودکشی در نوجوانان تشکیل گردید. در این جلسه فروید در سخنرانی خود اشاره نمود که وجود تعارض بین نوجوان و اشخاص مورد علاقه او از علل مهم این موضوع است و به محققین پیشنهاد بررسی­های دقیق­تر را مطرح نمود. در همین جلسه بررسی عوامل فشارزا و شیوه­های مقابله از موضوعات اصلی برای تحقیق آتی مطرح شدند (لوئیس⁴ ، 1991).

وجود چنین توجه جدی به مسئله خودکشی از طرف درمانگران و پژوهشگران و پایه­گذاران نظریه­های روانشناختی به موضوع و همچنین ادبیات مربوطه، حاکی از اهمیت موضوع در آن دوره می­باشد. از جمله این مواد گزارشی است که بلومنتال⁵ (1990) در آن نتایج تحقیقات به عمل آمده از سال 1876 تا 1987 در مورد خودکشی نوجوانان 15 تا 19 ساله را جمع­بندی نموده است (یزدانی، 1375).

_______________________________________

1-Emile Dorkhaiem

2-Kaplan

3-Sadock

4-Lewis

5-Beluemental

2-6 نشانه‌های هشدار دهنده در خودکشی

1- افسردگی

نشانه‌های افسردگی بالینی عبارتند از: احساس ناامیدی، بی ارزشی، درماندگی، بی‌خوابی یا پرخوابی، کاهش علاقه یا احساس لذت به فعالیت‌های لذت‌بخش پیشین، بی‌اشتهایی یا پراشتهایی، حضور موضوعات مربوط به مرگ در آثار هنری، شعر و یا گفتگوهای معمول. ( آکادمی روان پزشکی کودکان و نوجوانان آمریکا، 2001)

2-اقدامات قبلی خودکشی

از میان هر 5 نفری که خودکشی می‌کنند، 4 نفر دست کم یک بار پیش از این دست به خودکشی زده‌اند و فقدان‌های قابل ملاحظه و با اهمیت را تجربه کرده‌اند. قطع رابطه با دوستان و نزدیکان، از دست دادن جایگاه و منزلت، مرگ یا آسیب جسمی می‌تواند مؤثر باشد(لیبرت¹ و لیبرت² ،1998).