مقاله و تحقیق دانشجویی

پیشینه تحقیق و مبانی نظری تبیین شاخص های تقسیمات محله ای در 58 صفحه در قالب ورد قابل ویرایش.

فهرست مطالب و بخشی از متن :

-2 مفاهیم ........................................................................................................................................... 14

1-1-2 توسعه پایدار شهری ............................................................................................................... 14

2-1-2 مدیریت شهری ........................................................................................................................ 14

3-1-2 محله .......................................................................................................................................... 16

4-1-2 مدیریت محلی ......................................................................................................................... 18

5-1-2 برنامه ریزی محله محور ........................................................................................................ 20

6-1-2 تقسیمات محله ای (محله بندی) ........................................................................................ 22

2-2 مکاتب .......................................................................................................................................... 23

1-2-2 مکتب ساختارگرایی ............................................................................................................... 23

3-2 رویکردها ..................................................................................................................................... 26

1-3-2 رویکرد توسعه پایدار شهری ................................................................................................. 26

1-1-3-2 حکمروایی خوب شهری ................................................................................................... 30

2-1-3-2 مشارکت .............................................................................................................................. 34

3-1-3-2 توسعه اجتماعات محله ای .............................................................................................. 37

2-3-2 رویکرد مدیریت یکپارچه شهری ......................................................................................... 39

3-3-2 رویکرد های نوین به محله .................................................................................................... 41

3-2 نظریه ها ...................................................................................................................................... 43

1-3-2 تئوری نو شهرگرایی ............................................................................................................... 43

4-2 مدل ها .......................................................................................................................................... 46

1-4-2 مدل های ساخت شهر .......................................................................................................... 46

2-4-2 مدل شهرهای سالم ................................................................................................................ 50

6_2 تجارب ............................................................................................................................................ 55

1-6-2 مدل اندازه ی محله در غرب .................................................................................................. 55

1-6-2 مدل اندازه ی محله در ایران .................................................................................................. 57

7_2 نتایج مبانی نظری .................................................................................................................... 57

1-2 مفاهیم:

1-1-2 توسعه پایدار شهری:^[1]

واژه توسعه پایدار را اولین بار به طور رسمی برات لند در سال 1987 در گزارش (آینده ی مشترک ما) مطرح کرد. این واژه در مفهوم گسترده آن به معنی" اداره و بهره برداری صحیح و کارا از منابع پایه، طبیعی، مالی و نیروی انسانی برای دستیابی به الگوی مصرف مطلوب است که با به کارگیری امکانات فنی و ساختار و تشکیلات مناسب برای رفع نیاز نسل امروز و اینده به طور مستمر و رضایت بخش" امکان پذیر می شود. (مکنون، 1374: 5)

جامع ترین و علمی ترین تعریف توسعه پایدار کمسیون برات لند:" توسعه ای که در جهت رفع نیازهای نسل کنونی باشد، بدون اینکه توانایی های نسل آینده را در رفع نیازهایشان کاهش دهد." توسعه پایدار بر حفاظت از محیط زیست، اقتصاد پایدار، رفاه افراد فقیر، امکان بهبود استانداردهای زندگی و استفاده درست و بهینه از منابع می باشد(نمازی، 1374: 44).

نظریه توسعه پایدار شهری، حاصل بحثهای طرفداران محیط زیست درباره مسائل زیست محیطی به خصوص محیط زیست شهری است که به دنبال نظریه ی توسعه پایدار برای حمایت از منابع محیطی ارائه شد. در این نظریه موضوع نگهداری منابع برای حال و آینده از طریق استفاده بهینه از زمین و وارد کردن کمترین ضایعات به منابع تجدیدپذیر مطرح است(Blowers, 1994: p.6) .

در توسعه پایدار شهری مسائلی مانند: جلوگیری از آلودگی محیط شهری، کاهش ظرفیتهای تولید محیط محلی، حمایت از بازیافتها ، عدم حمایت از توسعه های زیان آور و از بین بردن فقر مطرح است (Clark, 1992 :pp.140_147).

2-1-2 مدیریت شهری: ^[2]

شهر که یک زیستگاه پیچیده و متنوع است که با مدیریت شهری سامان می یابد و از این رو نیاز است تا با برنامه هایی دقیق برای رشد و توسعه ی آینده ی شهر و با طرح هایی کارا به حل مسائل و مشکلات کنونی پرداخت. " از این رو مدیریت به معنای کار کردن با افراد و گروه ها برای رسیدن به مقاصد سازمانی است که وظایف آن برنامه ریزی، سازماندهی، نظارت و انگیزش می باشد." (سعیدنیا، 1379: 19 _ 20).

مدیریت شهری یکی از ابعاد مدیریت علمی است. یعنی فرآیندی که در سطح شهر کوچک و چه بزرگ فعالیت می کند. در مدیریت شهری موفق، مدیر باید بتواند با تاکید بر منابع درآمدی پایدار شهری از عهده هزینه ها برآید و با کارآکردن سازمان و کاستن از بار هزینه ای، ضمن اداره سازمان، خواست عمومی را نیز تامین نماید." (رفیعیان و دیگران، 1390: 43).

در تعریف عملیاتی مدیریت شهری شامل مدیریت و بهبود سرمایه گذاری های زیر بنایی، ارائه و توزیع خدمات اجتماعی، برنامه ریزی توسعه فیزیکی و استراتژیک شهر و افزایش رضایت شهروندان و افزایش مشارکت مردمی در اداره ی امور شهر می باشد (Simpson, 2005: 34).

تعريف مديريت شهري امروز به گفتة لوئيس مامفورد^[3]، نظارت برجان مردم شهرها به عنوان جوهرة تعريف شهر است . اگر چه برنامه هاي توسعه شهري ، ساختار آينده شهرها را ترسيم مي كند، ولي به جريان انداختن روال مناسب زندگي در شهرها بر عهدة مديريت شهري است ( شيعه ، 1382 : 47 ).

" مديريت شهري را مي توان سازماني فراگير و در برگيرنده اجزاي رسمي و غير رسمي موثر و كارامدي دانست كه در ابعاد مختلف اجتماعي ، اقتصادي و كالبدي حيات شهر تاثير دارند و با ماهيت چند عملكردي در حوزه سياستگذاري برنامه ريزي و اجرا بر آن هستند تا به اداره ، هدايت ، كنترل و توسعه همه جانبه و پايدار شهر بپردازند و افزايش كيفيت زندگي شهروندان و رفاه شهروندي را محقق گردانند." (هاشمی، 1390 : 15).

" مدیریت شهری عبارت از سازماندهی عوامل و منابع برای پاسخگویی به نیازهای ساکنان شهر است." (صرافي و ديگران ، 1379 : 70- 81 ).

" مدیریت‌ شهری‌ به‌عنوان‌ چارچوب‌ سازمانی‌ توسعه‌ شهر به‌ سیاستها، برنامه‌ها و طرحها و عملیاتی‌ اطلاق‌ می‌شود که‌ در پی‌ اطمینان‌ از تطابق‌ رشد جمعیت‌ با دسترسی‌ به‌ زیرساختهای‌ اساسی‌ مسکن‌ و اشتغال‌ هستند. " (داداش پور ، 1380 : 2).

" مديريت شهري نوين عبارت است از اداره امور شهري به منظور رشد پايدار مناطق شهري در سطح محلي ( با در نظر داشتن و تابعيت از اهداف و سياست هاي ملي اقتصادي و اجتماعي كشور ) " (رضويان ، 1381 : 46).

هدف سيستم مديريت شهري به مثابه جزئي از سيستم حکومتي، اداره امور شهرهاست و هدف سيستم مديريت شهري در جهت اهداف ملي بوده و با آن همسو است و از کليات آن تبعيت مي کند. به همين دليل است که برنامه هاي اين سيستم براي ساماندهي امور شهر، به طور کلي در چارچوب برنامه هاي کلان و قوانين جاري کشور تدوين مي گردد (مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران، 1389: 70).

گونه های مدیریت شهری یا به شکل متمرکز است یا نا متمرکز، که در سیستم متمرکز تمام تصمیم گیری ها توسط حکومت مرکزی است و مردم مشارکتی ندارند و تمرکز امور در این سیستم باعث کندی کارها و تصمیم گیری ها می شود و عدم نظارت بر عملکرد مسئولان امور دیده می شود.

در سیستم نا متمرکز انجام امور به سازمانهای مرکزی، منطقه ای و محلی سپرده می شود و استقلال دارند و مشکلات با سرعت بیشتری حل می شوند و مشارکت مردم نیز بیشتر است اما گاهی باعث استبداد و خودکامگی مقامات محلی می شود. گونه ای از مدیریت به نام مدیریت مستقل در شهرهای بزرگ دنیا دیده می شود که اکثرا مدیریتی مستقل، مقتدر و مردمی دارد. (سعیدنیا، 1379: 55 _ 60).

3-1-2 محله: ^[4]

در لغت نامه دهخدا محله به معنای کوی، برزن، یک قسمت از قسمت شهر و یا قریه آمده است و در لغت نامه ی معماری و شهرسازی نیز به معنای کوچک ترین واحد شهری مشتمل بر چند کوچه، دکان، بازارچه و مسجد که اهالی آن به دلیل اشتراک زبان، شغل، مذهب، نژاد و تاریخ با یکدیگر احساس پیوستگی خاص دارند و از نظر تاریخی و اجتماعی و خدمات شهری قابل تفکیک باشد (مهندسین مشاور شاران، 1388: 49).

در تعاریف محله تنوع زیادی به چشم می خورد. اغلب متخصصین در تعریف خود از محله یا بر عوامل کالبدی و فیزیکی تکیه نموده اند و یا بر عوامل اجتماعی و فرهنگی همچون اشتراکات فرهنگی، دینی_ مذهبی، زبانی و ... تاکید کرده اند که این موضوع ناشی از ماهیت خود محله است که ماهیت اجتماعی و کالبدی را تواما دارد (ربانی، 1385: 156).

در اوايل قرن بيستم رابرت ايزرا پارك ^[5]و برگس^[6] محله را يك واحد اجتماعي و اكولوژيكي قابل برنامه ريزي تعريف نمودند (Randolph, 1984, P. 5). از جانبي كلر محله را مكاني با مرزهاي فيزيكي و عادي ( (Keller, 1968, P. 89 و موريس^[7] و هس^[8] محله را از اجتماع مكان و مردم با حس مشترك در يك محدودهاي كه به سهولت براي مردم قابل تردد باشد، معرفي نمودند (Morris and Hess, 1975, P. 6) اما محله در شهرسازي امروزه بيشتر با طرح واحد همسايگي كلرنس پري^[9] در سال 1926 شهرت يافته است، طرحي كه بيشتر با كاربريهاي اختصاصي نظير يك مدرسه ي ابتدايي در مركز محله توأم با چند مغازه و زمين بازي و ورزشي در فاصله ي مناسب دسترسي (با پاي پياده ) براي كل محلات و يك واحد مذهبي و سالن اجتماعات و استخر شنا براي محلات پر درآمد و يك موزه و تئأتر براي محلات پرتراكم شهري سعي در ارتقاء كيفيت زندگي شهري داشت (وزين، 1378: (140- 14.

در ساده ترین تعریف، محله از خانه های مجاور هم در یک فضای جغرافیایی خاص تشکیل می شود. خانواده ها نسبت به محله مسکونی همان احساس خانه مسکونی خود را دارند و با ورود به محله، خود را در یک محیط آشنا و خودی مثل خانه روبرو می بینند. کلاد براون^[10] با توجه به شرایط زندگی در هارلم نیویورک چنین می نویسد:" من همواره هارلم^[11] را به مثابه خانه خودم می پندارم و برای من خانه همان خیابانهاست." این بیان معرفی قوی از مفهوم محله و تعلق خاطر به فضای محله است.

(Claude Brown, 1965, Manchild in the promised land)

محله یکی از تقسیمات کوچک شهر و به عنوان سلول زندگی حیات شهری می باشد و جزئی از سازمان فضایی شهر است که در آن روابط افراد به شکل رو در رو می باشد و محله ممکن است با توجه به هرکدام از جنبه ها ومعیارهای زیر تعریف گردد: 1. مناسبات اداری: بوسیله ی مرزها و محدوده ها 2.زیبایی شناختی: بوسیله ی ویژگیهای بارز و قدمت توسعه 3. اجتماعی: از دید و نگاه ساکنین در محله 4. عملکردی: بوسیله ی محدوده ی خدماتی 5. زیست محیطی: بوسیله ی فضاهایی با ترافیک آرام و روان و کیفیت بالای زیست محیطی.(Borton, 2003: 16_17)

محله از تجمع، پیوستگی کم یا زیاد، معاشرت نزدیک، روابط محکم همسایگی و اتحاد غیر رسمی میان گروهی از مردم بوجود می آید و شرایط لازم برای تشکیل یک محله شهری عباتند از:

1. دارا بودن یک حوزه جغرافیایی از شهر

2.پیدایش و تکوین یک اجتماع کوچک از گروهی از مردم شهر

3. وابستگی اجتماعی میان گروهی از مردم. (Thomlison, 1969: 181)

درفرهنگ جغرافياي انساني، محله بعنوان بخشي ازيك ناحيه شهري است كه درآن روابط چهره به چهره حاكم است.محله يك اجتماع محدود شده ازنظر فضايي است كه اغلب افراد غير محلي آن را سريع تر از ساكنانش درك مي كنند.(Johnston & et al, 2001)

در تعریفی دیگر از محله، که با روح ایرانی سازگاری بیشتری دارد، محله از تجمع، پیوستگی کم یا زیاد، معاشرت نزدیک، روابط محکم همسایگی و اتحاد غیر رسمی میان گروهی از مردم به وجود می آید که خانواده ها نسبت به محله خود همان احساس خانه مسکونی خود را دارند. (شکویی، 1372: 50_48)

محله يك واحد جغرافيايي شهري است كه آن را نه عوارض و پديده هاي طبيعي بلكه بيشتر قابليت ارايه ي خدمات شهري معين مي نمايد (رهنمايي، 1369 : ( 150.

طرح جامع^[12] تهران محله را به صورت يك مجتمع زيستي متشكل از 1000 خانوار يا 4تا 5 هزار نفر جمعيت با شعاع دسترسي 500 متر و با وسعتي معادل 75 هكتار تعريف نموده كه ملاك عملي براي تمامي شهرهاي كشور گرديد. (وزارت كشور،1378 ،67).

4-1-2 مدیریت محلی:^[13]

سازمان و یا مدیریت محلی به لحاظ مفهومی سازه ای سیاسی – اداری است که در نتیجه فرآیند توزیع قدرت سیاسی به وسیله حکومت مرکزی پدید می آید. به عبارتی مدیریت محلی فرآیندی است که موجب می شود تصمیم گیری ، اجرا و نظارت درباره امور محلی در چارچوب سیاست های کلی حکومت مرکزی به نهادها و سازمان های مردمی نظیر شوراها (شورایاران) ، انجمن ها ، نهادهای مدنی نهادهای داوری و ریش سفیدی و نیز مقامات و نهادهای حکومتی محلی نظیر فرمانداری ، بخشداری و ادارات دولتی واگذار شود. تقویت و نهادینه کردن مدیریت های محلی مقتدر و توانمند راهبرد کلیدی توسعه ملی است به طوری که در اجلاس جهانی توسعه پایدار 2002 ژوهانسبورگ ، استراتژی رسیدن به توسعه پایدار ملی و هم چنین ریشه کنی فقر ، بهره برداری پایدار از منابع آب ، خاک و هوا ، پیشگیری از بلایای طبیعی و تولید پایدار در سایه اقتدار بخشی و مقتدرسازی مدیریت های محلی است.

[1] Urban Sustainable Development

[2] Urban Management

[3] Lewis mumford

[4] Neighborhood (community)

[5] Robert Ezra Park

[6] Ernest Burgess

[7] James Morris

[8] hees

[9] Clarence Perry

[10] Claude Brown

[11] Harlem in New York

[12] Comprehensive Plan

[13] The management of neighborhood