مقاله و تحقیق دانشجویی

ادبیات نظری تحقیق یوگا، افسردگی و سلامت بدن در 29 صفحه در قالب ورد قابل ویرایش.

بخشی از متن :

مقدمه

سلامتی و خوشبختی از دیرباز آرزوی تمامی انسانها بوده است. برای رسیدن به آنها بشر دست به هر کاری زده و راههای مختلفی را پیموده است. گروهی توانسته اند به آرزوهای خود دست یابند و برخی نیز هیچگاه طعم شیرین خوشبختی را نچشیده اند. سلامتی و خوشبختی و رسیدن به آرامش درون از زمان هایی خیلی دور ابزارهایی را طلب می کرده که بشر با توسل به آنها همواره سعی داشته به سلامت فکر و جسم نائل آید. این ابزارها نامهایی چون ابدیت، ذات متکی به خویش، طبیعت، برهمن، شعور کیهانی و نیروانا داشت. ولی یکی از روش های بسیار قدیمی که قدمتش به چندین هزار سال قبل می رسد و به عنوان علم جامع کیهانی مطرح گردیده «یوگا» نامیده می شود. بنا به روایت و دلایل علمی مطرح شده در کتابهای ارابه خدایان و طلای خدایان، کیهان نوردان باستانی از دیگر کرات سماوی به زمین آمده و با انسان زمینی ارتباط برقرار کرده اند. حاصل این ارتباط پیدایش علوم جامعی بوده که پیشرفت انسان های آن موقع را به همراه داشته است. یوگا یکی از همین علوم کیهانی است که درآسیای میانه به وجود آمده و جریان عرفانی عظیمی را موجب گشت که چکیده های آن طی هشت هزار بیت در کتاب اوپانیشاد به تدریج در سراسر جهان به خصوص هندوستان نشر و انعکاس یافت. بدین ترتیب عده زیادی با پیروی از آن توانستند به سلامت جسم رسیده و بر احساسات و عواطف خود غلبه کنند.

به عبارت دیگر پیروی از این علم خوب زیستن باعث شد تا انسان بتواند ذهن و جسم را به حال تعادل درآورد و طعم سعادت و خوشبختی را بچشد. به طور خلاصه می توان اظهار داشت علم یوگا کهن ترین سیستمی است که تا کنون در جهان وجود داشته و همچنان در حال گسترش است. این علم به بدن و روان توجه خاصی داشته و درک بسیار عمیق از ذات بشر و آگاهی هماهنگی و شناخت بدن و روان را به شما نشان می دهد. برای قدم گذاشتن در مسیر تکامل انسانی حتما می بایست جسم، ذهن و روان در یک موازنه قرار گیرند. تکنیک های یوگا راه حل مطمئنی برای ایجاد این موازنه و رساندن شخص به آرامش فکر و درک حقیقت از طریق آگاه شدن بر خویشتن است. اولین کسی که اصول یوگا را به صورت قابل استفاده برای همگان مدون ساخته پاتانجلی هندی است. او در 300 سال قبل یوگار را به هشت مرحله تقسیم کرد. وی اعتقاد داشت انسان قبل از زدودن ناخالصی ها و ناپاکی ها نمی تواند طالب وصل معبود در رسیدن به مقصود باشد و تنها با تفکر و تعمق در احوال جهان و زیر پا گذاشتن آز، حرص و شهوات است که می تواند به تربیت و تعالی روح خود بپردازد. طریقت یوگا مراحل هشت گانه را فراروی یوگی گذاشته تا با اجرای آنها به سرمنزل مقصود برسد. این مراحل عبارتند از: یاما، نیاما، آسانا، پرانایاما، پراتیهارا، دهارانا، دیانا، سامادهی. برای رسیدن به این وادی و سری وسلوک در این طریقت نیازی به این نیست که فرد دین آبا و اجدادی خویش را رها سازد و به آیین و مذهب جدیدی بپیوندد.

بلکه هر کس با هر اعتقاد و فرقه و آئینی می تواند به درس هلی ویگا در زمینه زهد و تقوا و برکناری از خشونت ها و پلیدی ها پاسخ مثبت بگوید. نهایتا آنکه با درک تکنیک های باستانی یوگا انسان می آموزد که چگونه حساسیت خود را از سطح جسم و پوست به سطحی عمیق تر یعنی ذهن، اندام و غدد داخلی و یا در واقع جسم و ذهن و همچنین ذهن و روان منتقل کرده، اتحاد و یگانگی بین عناصر فوق به وجود آمده که نتیجه این اتحاد و یگانگی چیزی نیست جز رسیدن به سلامتی و خوشبختی. (اوجی، 1380).

يوگا ورزشي جسمي و رواني(فكري) مي باشد كه در شبه قارهٔ هند و توسط هندوها بوجود آمده است. ريشه يابي دقيق اين ورزش كه توسط چه شخصي و دقيقا چگونه بوجود آمده كمابيش ناممكن است چرا كه تاريخ شكل گيري يوگا به سالهاي بسيار دور برمي گردد. يوگا به معني وحدت جسم و روان از 3 تا 5 هزار سال پيش به عنوان طب سنتي مشرق زمين مورد استفاده بوده و اخيراً بعنوان طب مكمل و جايگزين در درمان بيماريها در كشورهاي غربي نيز بكار گرفته شده و مطالعات بسيار زيادي در مورد نحوه عملكرد فيزيولوژيك و اثرات مثبت آن در بيماري ها و اختلالات سلامتي انجام شده است. يوگا تعريفي از يك گروه محدودي از تمرينات يا حالت معيني نيست ، بلكه بيشتر اشاره به مجموعه اي از فنون ، از ساده تا بسيار پيشرفته ، و احوال باطني مختلف و در واقع يك سير و سلوك كامل دارد.

تمرينات يوگا شامل تمرينات بدني (آساناها)تمرينات تنفسي (پراناياما) تمرينات ذهني( پراتي هارا) و ... مي باشد كه در نهايت به جهت كسب سلامتي و آرامش و آگاهي مثبت بكار گرفته مي شود . يوگا هنر زندگي كردن است . دانشي است كه بايد با زندگي روزانه هر فرد عجين شود زيرا كه برتمام جنبه هاي حياتي اعم از جسمي – رواني و روحي تاثير بسزايي دارد . علم يوگا با عمل كردن روي عوامل خارجي و فيزيك بدن آغاز مي شود و به لايه هاي ظريف بدن ارتباط داده مي شود.

هدف يوگا هماهنگ كردن سيستم هاي مختلف بدن است تا در پرتو آن شادابي و تندرستي كلي بدست آيد . سيستم يوگا به شاخه هاي زيادي نظير هاتا – راجا – گيانا – كارما – كنداليني – تانترا و ... تقسيم شده است كه هر كدام از شاخه ها ، بنا بر هدفي كه دنبال مي كند به ذكر جزئيات پرداخته و هر فرد مي تواند متناسب با خصوصيات فردي و نياز شخصي راه مورد علاقه اش ، را انتخاب و دنبال كند . )مهدی پور، ن و بحری، س. 1384(

در چند دهه ي اخير قرن حاضر ، هاتا يوگا ( يوگاي جسماني )از گسترش ويژه اي برخوردار بوده است و به وسيله ي پرتوجوياني كه در مراكز يوگا كسب دانش كرده اند در سطح جهان انتشار داده شده است . هاتا يوگا شامل تمرينات فيزيكي (آساناها) و تمرينات نظافتي ، تنفسي ، رموز و اشارات (مودراها) و قفل ها(بانداها) مي باشد . (Agrawal ,2003)

يكي ديگر از دستاورد هاي يوگا، درمان جسم و روان است . مهم ترين و مؤثر ترين تاثير آن ، ايجاد هماهنگي و اتحاد قوي ميان جسم و روان است . امروزه براي درمان قطعي بعضي بيماريهاي روان تني كه طب مدرن از درمان آن عاجز است از روشها و تمرينات اختصاصي يوگا استفاده مي شود . طبق گزارشات پزشكي ، يكي از موفق ترين شيوه هاي درمان ،((يوگا درماني)) بوده است . علت آنست كه يوگا هماهنگي و هارموني لازم را بين سيستم اعصاب و غدد مترشحه ي داخلي ايجاد مي كند و اين هماهنگي به طور مستقيم روي سيستم هاي داخلي و اندام تاثير مي گذارد . در دنياي پر تنش ، براي اكثر مردم ، يوگا ساده ترين روش براي دستيابي به تندرستي و شادابي است . آساناها (حركات) بسياري از خستگي هاي روزانه ناشي از فعاليت هاي شغلي را مرتفع مي كنند . علاوه بر آن روش هاي يوگا غالبا آرام بخش روح و روان هستند . تمرينات يوگا مي تواند سازنده ي يك شخصيت برتر و افزايش هوش به عنوان وسيله اي براي بالا بردن تواناييهاي فردي و افزايش بازدهي كاري باشد . صرف نظر از نيازهاي شخصي ، يوگا وسيله اي براي مبارزه و دفع اضطرابها و يي قراري هاي اجتماعي است . يوگا به عنوان يك سيستم بهداشتي چند بعدي مي تواند نقش مهمي را در حفظ بهداشت جسماني ، رواني و دفع وكاهش بسياري از بيماريها از جمله افسردگي داشته باشد(Aradhana, S. 2003)

قسمت ديگر تمرينات يوگا ، تمرينات ذهني ( مديتيشن) است . با تمرينات ذهني و تنوع در يوگا مي توان قسمتهاي مختلف شبكه هاي مغزي را فعال تر نموده و يا از فعاليت آنها كاستو اين تاثير را به

قسمت هاي مختلف هدايت نمود و درصدد ايجاد حالت هاي مختلف و يا كنترل و رفع شرايط خاص عصبي برآمد . مغز انسان مهمترين ، با رزترين و پيچيده ترين ارگان بدن است . فهم و درك و كنترل اين ارگان پيچيده از مباحث مهم و جالب توجه دانشمندان ،عصب شناسان ، روانپزشكان وروان شناسان است . آناتومي رواني يوگا با اينكه قريب به پنج هزار سال از تمدن مدون آن گذشته ولي امروز با اشتياق فراوان و بدليل كاربردي آن به عنوان يك بدل براي فهم ، درك وكنترل شبكه هاي عصبي مغز مورد توجه است . با تمرينات يوگا (اعم از حركتي تنفسي ، ذهني و اخلاقي) شما روند جديدي را در زندگي حس خواهيد كرد . مردم از فرهنگ هاي مختلف با سطح تحصيلات متفاوت و هر سني مي توانند تمربنات بوگا را تجربه كنند و از فوايد جسماني و رواني آن بهره مند شوند . يوگا هنر و علم زيستن است كه با سير تكاملي بدن و ذهن ارتباط دارد . يوگا سيستم منظمي است كه تمام جنبه هاي هويت فردي را دربر مي گيرد و انسان با پرداختن به بوگا از بيروني ترين جنبه هاي شخصيت به دروني ترين شخصيت خود ، آگاه مي شود . بنابر اين مي توان گفت يوگا ، تنها تمربنات جسمي نيست بلكه مجموعه ي تعليمات جسمي ، حياتي ، درماني و خود شناسي است و در معناي عميق يك حركت كمال گرايانه براي پيوستن به بحر بيكران هستي است . امروزه ميليون ها نفر در سراسر دنيا از يوگا و مديتيشن بعنوان يك نياز اساسي با شيوه هاي مختلف مرتبط با بيماران ، مربيان ، ورزشكاران ،

كودكان مددكاران ، روانپزشكان و زندانيان ، بهره مي برند . در همين رابطه بهترين و موفقترين اصلاحات عجيب و شگفتي ساز در زندانيان سراسر دنيا پديد آمده كه اطلاعات آن كاملا درست است. است (روشن، 1388). (Agrawal, Kothari. 2003)

- تعریف یوگا و مفهوم آن

يوگا از طرفي به معناي كنترل كردن آمده است و در آن صورت يوگا را مي توان علم كنترل امواج فكر و علم مهار قواي تن و ذهن به منظور تسلطي همه جانبه بر توان بالقوة خود دانست. در اين صورت به روش اين دانش كه همانا كنترل قواي تن و فكر است تأكيد مي شود. از طرف ديگر مي توان يوگا را به معناي نظاره كردن و ديدن ، در نظر گرفت كه در نتيجه يوگا علم نظارة خود و خودشناسي است. بدين ترتيب غايت اين دانش آشكار مي شود. يعني واقع شدن در طبيعت اصيل خويش و شكافتن تمامي حجابهاي نفساني . سرانجام يوگا را به معني وصل و يكي شدن نيز ترجمه كرده اند كه در آن صورت غرض از انجام تمرينات يوگا آشكار و هويدا مي شود. به اين معنا ، يوگا عبارت است از عملكرد هماهنگ قواي فردي و اتحاد قواي ذهني با قواي حياتي تن و حواس كه منجر به تلخيص انرژي ، توسعة آگاهي و در نهايت اتحاد با آگاهي متعال خواهد شد. (برانشود، 1368).

- فلسفه یوگا:

فلسفة يوگا اين است که درون انسان از انرژی و شادابی بی انتها سرشار است . ما با محدوديت هايي که در ذهن خود ايجاد می کني م , در مسير اين انرژی ها ديوارهايي می سازيم که موجب بیماری و نابسامانی در جسم و ذهن می شويم . يوگا, راهی برای رسيدن به اين گنجينه های درونی است و سبب افزايش اعتماد به نفس شخص می شو د , به همين دليل در عصر جديد اين ورزش می تواند يکی از مهم ترين راه های کاهش و پيشگيری از بيماری ها باشد. بعضی از يافته ها نشان د اده اند که تمرين های يوگا بر حالات روحی روانی فر د , خستگی, افسردگی, کيفيت زندگی و ... تأثير می گذارد و موجب پيشگيری و کاهش افسردگی فرد می شود. اساس و پایه دسترسی به سلامت جسمی و روحی در یوگا ایجاد تعادل است. تعادل بین ذهن و روان كه از طریق آساناهای مختلف به طور منظم و یكنواخت حاصل می شود.( Anonymous. ,2005).

آثار یوگا هم در پیشگیری،هم در درمان و هم در کاهش عوارض ناشی از بسیاری از بیماری ها تاثیرات قابل توجه ای دارد.یوگا سبب تغییرلتی در جسم و روان فرد می شود که این تغییرات خود از بین برنده ی زمینه های ایجاد بسیاری از بیماری هاست و از این طریق سبب پیشگیری می شود – (Alfermann D, O. Stoll , 2000) .

روش پیشگیری یوگا از بیماری ها با بسیاری از روش های پیشگیری کننده ی دیگر متفاوت است.به عنوان مثال در مورد آساناها،باید در نظر داشت که تفاوت های اساسی بین این تمرینات یوگا و تمرینات فیزیکی وجود دارد.تمرینات و ورزش های فیزیکی عادی،تاکید زیادی بر حرکات عضلات دارد.در حالی که یوگا برعکس این حالت است.زیرا ورزش های عادی میزان زیادی اسید لاکتیک در الیاف و بافت های عضله تولید و همین باعث کوفتگی عضلات می شود.در هنگام انجام آسانا ها ،تاثیر اسید اضافه و کوفتگی توسط قلیای موجود در الیاف عضلانی خنثی می شود.البته این عمل با تنفس عمیق اکسیژن انجام می شود.رشد عضلات به معنی سلامتی نیست.( Anand B. K. ,1991).

سلامتی موقعی اطلاق می گردد که تمام ارگان های بدن تحت کنترل هوشمند ذهن باشند.آسانا می بایست به طور دائم و مرتب انجام شوند.اولین فایده ی این کار این است که قابلیت انعطاف بدن را افزایش می دهد،به طوری که در سنین بالا قادر خواهید بود،انعطاف بدن را افزایش دهید.آسانا در ابتدا بر سلامتی ستون فقرات تاکید و تمرکز دارد و باعث انعطاف و نیرومندی آن می شود. ستون فقرات محل تمامی اعصاب مهم بدن می باشد و همین اعصاب تمامی پیام های مختلف بدن را از طریق ستون فقرات به مغز می رسانند.به همین دلیل است که تمرینات یوگا تاکید زیادی بر انعطاف و نیرومندی آن دارد و با انجام آساناها ،عمل گردش خون بهبود یا فته و مواد غذایی و اکسیژن سهل تر به اعصاب می رسند.( Anonymous ,2005).

آسانا ها بر اندام داخلی هم تاثیر بسزایی دارند.همانطور که باعث بهبود عملکرد عضلات می شود،بر روی عملکرد غدد و ارگان ها نیز تاثیر مثبت بر جای می گذارد.اندام های داخلی پیام ها و تحریکات را از طریق حرکات گوناگون ومختلف آساناها در یافت کرده و به این ترتیب عملکردشان همامنگی بیشتری می یابد.سیستم درون ریز (غدد و هورمون ها )دوباره فعال شده و به متعادل شدن تحریکات و هم چنین به پیشرفت نیروی روانی کمک می کند و این گوشه ای از اثرات آسانا ها برای تعدیل بدن و جلو گیری از اختلالاتی است که خود سبب بیماری های بسیاری می شود.

اکثر مردم تنها بخشی از ظرفیت دستگاه تنفسی یا ریه را برای تنفس استفاده می کنند.این دسته از مردم که تنفسشان سطحی بوده و کمی از قفسه ی سینه را منبسط می کنند،شانه های خم شده ای دارند و در قسمت بالای گردن و سینه اشان فشار درد آوری را متحمل می شوند و از کمبود اکسیژن رنج می برند.این عده بدون آنکه خود بدانند به سرعت خسته می شوند.با تمرینات تنفسی یوگا،علاوه بر پیشگیری از این موارد می توان انرژی حیاتی و سلامتی خود را تضمین کرد.از تمامی روش ها ی تنفسی قادر خواهید بود،ظرفیت انرژی حیاتی را افزایش دهید.( Barnes ,2004)

سلامتی عمومی یک فرد بستگی به عملکرد هماهنگ و متوازن دستگاه های بدن او دارد.و هر چه هماهنگی و توازن بین این دستگاه ها بیشتر باشد،درصد سلامتی نیز بالاتر است.دستگاه های عمده بدن از قبیل دستگاه عصبی،تنفسی،گردش خون،غدد درون ریز،گوارش،دفعی و غیره با انجام تمرینات منظم و صحیح پرانایاما،عملکرد بهتر و هماهنگ پیدا می کنند. تمرینات پرانا باعث انبساط موزون تر ریه ها ،جریان مناسب مایعات بدن در داخل کلیه ها،شکم،کبد،طحال،روده ها،پوست و سایر ارگان های بدن می شوند.

پرانایاما شامل طیف وسیعی از تمرینات تنفسی است.در بر خی از تمرینات مانند بهاستریکا^[1] و کاپالابهاتی^[2] ارتعاشات حاصله به تمام رگ ها ،مویرگ ها،و سلول های بدن انتشار می یابد و تمام سیستم گردش خون تحت تاثیر این ارتعاشات تمرین و ماساژ داده می شوند و برای کارکرد موثرتر آماده می شوند.تمامی سلول ها و بافت های بدن نیاز به تامین مداوم اکسیژن دارند.شش ها در ارتباط مستقیم با جذب اکسیژن و دفع دی اکسید کربن و جلوگیری از تجمع آمونیک و سایر گاز های مضر هستند.در ریه ها،خون در اکسید کربن را با اکسیژن تبادل می کنند.این تبادل در میلیون ها کیسه هوایی کوچک به نام آلوئول ها انجام می شود.اکسیژن از طریق جداره ی نازک این کیسه ها،با دی اکسید کربن مبادله می شود.جهت عملکرد مناسب این فرآیند ،ریه ها باید تمیز و عاری از بیماری های باکتریال و ویروسی باشند.تمرینات پرانایاما این امکان را فراهم می کنند که ریه ها پاکتر و جریا خون بیشتری و شرایط ریه ها در مقابل میکروب ها مقاومتر شوند.تمرینات پرانایاما ،به طور خاصی روی دیافراگم و ماهیچه های بین دنده ای و عضلات شکمی اثر می گذارد و باعث تمرین دادن و تقویت این ما هیچه ها می شود،با انجام تمرینات پرانایاما،حرکات طولی و عرضی روده ها تحریک و افزایش می یابد و این باعث می شود،عملکرد جذب غذا و دفع مواد زائد بدن و اصولا فرآیند جذب و دفع تقویت شود.( Sharma, 2005).

[1] - behastrika

[2] - kaplabehati