مقاله و تحقیق دانشجویی

ادبیات نظری تحقیق مصالحه در قصاص، ارث قصاص، مصالحه در تعیین کیفر در 46 صفحه در قالب ورد قابل ویرایش.

بخشی از متن :

مصالحه در قصاص

معنی لغوی و اصطلاحی صلح قصاص

صلح در لغت به معنی آشتی، سازش، مصالح کردن، تراضی متنازعین، سلم، خلاف فسد و مقابل جنگ و حرب استعمال گردیده است^[1]

در اصطلاح فقهی صلح در معنای زیر بکار رفته است:

1- عقدی که برای رفع نزاع و منازعه وضع گردیده است^[2]

2- عقدی که برای رفع منازعه به تراضی وضع گردیده است.

3- عقدی که برای اصلاح متخلفین به کار می‌رود^[3].

4- صلح عبارت است از رضایت طرفین و سازش بر چیزی از قبیل تملک عین یا منفعت یا اسقاط نمودن دین یا حق^[4]

5- عقدی است که به سبب آن اصلاح بین متداعیین و متنازعین محقق می‌شود^[5]

منفعت یا اسقاط دین^[6]با توجه به تعاریف لغوی اصطلاحی و عرفی صلح و صرف نظر از ایرادات وارده بر تعاریف فوق الذکر از نظر عدم ذکر عوض و یا لزوم وجود اختلاف برای تحقق صلح می‌توان گفت صلح به عنوان یکی ازمسقطلات قصاص به تراضی و توافق صاحب حق قصاص و جانی به دیه یا کمتر و بیشتر از آن در قتل جرح و قطع عمدی اطلاق می‌گردد به عبارتی صلح گذشت از قصاص در مقابل عوض است .

گفتار دوم- تمییز صلح از مفاهیم مشابه

با توجه به نزدیکی معنای صلح با عفو لازم است تفاوتهای ان دو را بیان کنیم. و به صورت مختصر نگاهی به سایر موارد سقوط قصاص از دیدگاه حقوقدانان اسلامی داشته باشیم. صلح با عفو از نظر ماهیت تفاوت اساسی دارد زیرا صلح از جمله اعمال حقوقی است که بر خلاف عفو، توافق دو انشا حقوقی برای تحقق آن لازم است به بیان دیگر صلح از جمله عقود است^[7]همچنین صلح بر قصاص بر خلاف عفو در مقابل عوض است .^[8]

بعضی از صاحبنظران فارق اساسی بین صلح و عفو را عوض مادی یا مقابل ندانسته و صرفا از نظر معنوی بین این دو نهاد جزایی تفاوت قائل گردیده‌اند به این معنا که صرف نظر کردن از قصاص در ازای دیه یا مال اگر به قصد ترک حق به صورت تسامح باشد عفو است ولی اگر به خاطر مصلحت مصالح از نظر مادی و یا جبران ضرر معنوی باشد صلح تلقی می‌گردد^[9]

بنابراین می‌توان گفت صلح، گذشت از قصاص در مقابل عوض است لکن عفو گذشت از قصاص بصورت مجانی و بلاعوض است صرف نظر از تفاوتهای اساسی بین صلح و عفو به شرح فوق گاهی عفو و صلح در گذشت از قصاص در مقابل مال جمع می‌گردند به عنوان مثال گذشت از قصاص در ازای دیه از نظر آن دسته از فقها که مجازات قتل عمدی را به نحو تعیین قصاص می‌دانند صلح است ولی از دیدگاه آن عده از فقها که مجازات قتل عمدی را قصاص یا دیه به نحو تخییر معرفی کرده‌اند عفو است، چون قبول جانی در این فرض شرط نیست.^[10]

فقها در مباحث حدود و قصاص و دیات و تعزیرات ضمن بیان موجبات مجازات، سبب یا اسباب سقوط آن‌ها را نیز مورد بررسی قرار داده‌اند.

در حقوق اسلام عوامل سقوط مجازات متعدد برخی از آن‌ها اختصاص به نوع معینی از مجازات دارد و در صورت تحقق صرفا موجب سقوط آن مجازات می‌گردند از قبیل ارث قصاص که فقط موجب سقوط مجازات قصاص است برخی دیگر از این اسباب از نظر تاثیر در سقوط مجازات دامنه عمل وسیع‌تری دارند و در صورت تحقق موجب سقوط تعدادی از مجازات ها می‌گردند به عنوان مثال فوت مرتکب جرم یکی از موارد سقوط مجازات است که در صورت بروز کلیه مجازات‌های بدنی یا مجازات‌های متعلق به شخص جانی را ساقط می‌کند.^[11]

در اینجا با توجه به مبانی فقهی قضیه و مجموع نظرات فقهای اسلامی موارد مهم سقوط مجازات را در حقوق اسلام به طور خلاصه بررسی می‌کنیم.

الف- عفو

عفو صاحبان حق به عنوان سببی از اسباب سقوط مجازات در حقوق جزای اسلام مطرح است به عنوان مثال اگر صاحبان حق قصاص در قتل عمدی جانی را عفو کنند مجازات قصاص ساقط می‌گردد.

ب- رجوع از شهادت

رجوع از شهادت بعد از اثبات جرم و یا صدور حکم از موجبات سقوط مجازات در حقوق جزای اسلامی است بنابراین در جرایمی که با شهادت شهود ثابت می‌گردد اگر شهود بعد از ادای شهادت و یا صدور حکم براساس آن از شهادت خود رجوع کنند مجازات متعلقه ساقط می‌گردد^[12].

پ- ارث قصاص

تعدادی از فقهای اسلام ارث قصاص را به عنوان یکی از مصادیق سقوط مجازات در حقوق اسلامی معرفی کرده‌اند به نظر این دسته از فقها اگر حق قصاص از جانی یا کسی که از نظر شرع حق قصاص از جانی ندارد به ارث برسد مجازات قصاص تحت شرایطی ساقط می‌گردد. ^[13]

ت- فوت جانی

فوت جانی یا محکوم علیه یکی از موارد سقوط مجازات در حقوق اسلام است مجازات‌های بدنی یا مجازات‌هایی که تعلق به شخص محکوم علیه دارد با فوت او ساقط و از بین می‌روند البته مجازاتهای غیر بدنی و یا مجازاتهایی که متعلق به شخص محکوم علیه نیست با فوت وی ساقط نمی‌گردند به عنوان مثال در مجازاتهای مالی و حتی دیه، محل مجازات مال جانی است نه شخص او.

بنابراین اجرای مجازات بر مال جانی و در صورت فوت او قابل تصور و امکان پذیر است برعکس از آنجایی که محل مجازاتهای بدنی شخصی جانی است بعد زا فوت و از بین رفتن او اجرای مجازات امکان ‌پذیر نیست.

[1] دهخدا، علی اکبر^_ دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، جلد بیست و نهم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران،1364، ص 305

[2] ابن همام، کمال الدین، شرح فتح القدیر، جلد 7، چ چهارم، لبنان، بیروت، دارالمکتب العلمیه 1998 م، ص 228

[3] ابن قدامه، عبدالله بن احد المغنی، جلد چهارم عربستان، ریاض، مکتبه الریاض، 1401 ه. ص 476

[4] امام خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، جلد اول، تهران، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، بی‌تا، ص 561

[5] کاتوزیان ناصر، حقوق مدنی درسهایی از عقود معین ، ج اول، چاپ نهم، تهران کتابخانه گنج دانش، 1385، ص 360

[6] عدل، مصطفی ، حقوق مدنی، قزوین، انتشارات بحرالعلوم، 1373، ص 375

[7] کاتوزیان ناصر، حقوق مدنی، درسهایی از عقود معین، ج اول، چاپ نهم، تهران کتابخانه گنج دانش، 1385، ص 360

[8]^_عوده، عبدالقادر، التشریع جنایی، ج اول، لبنان مسلمی، لبنان، بیروت، دارالکتاب العربی، بی تا،

ص 168 ، ^_ زید بن عبدالکریم بن علی بن زید، العفو عن العقوبه فی فقه الاسلامی، عربستان، ریاض، دارالعاصمه، 1410ه ص 43.

[9] عبدالنور، محمود محجوب، الصلح داترفی انها الخصومه فی الفقه الاسلامی، لبنان، بیروت، دارالجیل، 1987، ص 43

[10] همان

[11].عوده، عبدالقادر، ، پیشین، ص 727

[12] مغنیه،فقه الامام صادق،ج5-6،قم،انتشارات قدس محمدی،بی تا،ص 109

[13] . میرحسینی، سید حسن، سقوط قصاص ، چاپ دوم، تهران، نشر میزان، 1387، ص 51