مقاله و تحقیق دانشجویی

ادبیات نظری تحقیق ماهيت حقوقي سهم و ويژگيهاي حقوقي سهم در 23 صفحه در قالب ورد قابل ویرایش.

بخشی از متن :

ماهيت حقوقي سهم و ويژگيهاي حقوقي سهم

مبحث اول: تعریف وشناخت سهم

سهم دارای مفهوم و اشکال و خاصیت خاص خود است که با دیگر دارایی های متصور برای اشخاص تفاوتهایی دارد که بایستی به شناسایی این جنبه ها بپردازیم.

در این مبحث در چند گفتار ابتدا به تعریف سهم پرداخته خواهد شد و تقسیم بندی انواع سهم بیان خواهد شد.سپس به مقایسه سهم با اوراق قرضه ، سهم الشرکه و اسناد در وجه حامل می پردازیم و تفاوتها و تشابهات آنها بیان خواهد گردید.

گفتار اول: تعريف سهم

سهم مفهوم نسبتاً جدید حقوقی است^[1] که بایستی تعریف شود.دراین گفتار به تعریف سهم از لحاظ لغوی و قانونی خواهیم پرداخت.

الف: تعريف لغوي:.....

مفهوم لغوي سهم يعني بهره و نصیب و حصه مي باشد و اوراقي كه بيانگر مشاركت در كارخانه است سهم اطلاق مي گردد. همچنين در لغت واژه سهم به معناي ترس و هراس و تير كه از كمان پرتاب شود و گاهي به معناي قرعه بكار رفته است.

ب:تعریف اصطلاحی

تعریف اصطلاحی سهم نیز از تعریف لغوی سهم دور نیفتاده است و به نوعی بیانگر مشارکت سرمایه گذاران در دارایی های شرکت است.

در تعاريف حقوق ايران و انگليس از سهم، عناصر و اجزاء زير وجود دارد:

1. سهم قسمتي از سرمايه شركت است :سرمايه شركت سهامي به اجزاء و قطعاتي بنام سهم تقسيم مي شود.
2. سهم مشخص ميزان مشاركت سهامدار در شركت است :پرداخت تمام مبلغ اسمي سهام تنها تعهدي است كه در شركتهاي سهامي برعهده سهامداران قرار مي گيرد و مسئوليتشان محدود به مبلغ اسمي سهام آنهاست .(35 ل.ا.ق.ت) حقوق و مزاياي ناشي از سهم بموجب قانون مقرر شده يا بوسيله اساسنامه و جنبه مالي يا غير مالي دارد.

رعايت قاعده تساوي حقوق و مزايا به نسبت سهام در شركتهاي سهامي الزامي نيست و گاهي مزاياي خاص وجود دارد. (ماده42 ل.ا.ق.ت)^[2]

گفتار دوم:انواع سهم

در ايران مقررات راجع به شركت ها صراحت در خصوص اقسام سهام ندارد ولي از مواد مختلف قانون ولايحه اصلاح قانون تجارت مي توان انواع سهم را شناسايي نمود امروزه اكثر شركتها تمايل به اين دارند كه سهام يكنواختي صادر نمايند و از تطور سهام خودداري مي نمايند.^[3]

این گفتار شامل تقسیم بندی سهام از جنبه های مختلف می باشد که در چند قسمت به آن می پردازیم.

الف: اقسام سهم از حيث آورده

در اين تقسيم بندي از اين نظراست كه صاحبان سهام چه نقشي در تشكيل شركت داشته اند.^[4]

• سهم سرمايه: نماينده قسمتي از سرمايه شركت است و هنگام تشكيل شركت يا افزايش سرمايه اين نوع سهام صادر مي شود.
• سهم انتفاعي: به دارنده، حق استفاده از منافع شركت را مي دهد نه سرمايه شركت (حصه اي كه آورده به او رد شده است). ايجاد سهام انتفاعي بيشتر در شركتهایي متداول است كه از انحصارات دولتي استفاده مي كنند و از اشخاص حقوق عمومي (شهرداريها) برای اقدام به عملیات تجارتی امتیازاتی تحصیل می کنند و مطابق مفادامتيازنامه موظفند كه در پايان مدت امتياز كليه دارايي شركت را به امتياز دهنده واگذار كنند .

علاوه بر شركتهاي دولتي در اساسنامه شركتهاي ديگر نيز مي توان موضوع استرداد سرمايه و صدور سهام انتفاعي بمنظور تشويق سرمايه گذاري در نظر گرفته شود.

سهام انتفاعي ممکن است بعد از تأسيس شركت بنفع بعضي از اشخاصي كه متضمن منافعي براي شركت است صدور يابد البته در حقوق ايران بموجب ماده 24ل.ا.ق.ت چون سهم قسمتي از سرمايه شركت است فلذا سهم انتفاعي كه مبلغ اسمي آن مسترد شده است سهم تلقي نمي گردد.

• سهم مؤسس: سهمي كه در مقابل خدمات مؤسسين شركت به آنها اعطا مي شود مثل سهم انتفاعي جزء سهام غير سرمايه است. دارندگان سهام مؤسس در منافع شركت شريك مي شوند بدون آنكه در اصل سرمايه شركت حقي داشته باشند. بعضي سهامداران مؤسس را سهامدار مخصوص و صاحب بخشی از منافع شركت مي دانند بعضي مانند طلبكار شركت كه داراي برگه اي مانند برگ قرضه هستند مي دانند كه سود آن متغير و بستگي به منافع شركت دارد مي دانند. ^[5]در حقوق انگليس سهم مؤسس با مبلغ اسمي كمتر پذيرفته شده است هر چند امروزه اين نوع سهام به نوعي متروک مانده است.

در حقوق ايران منطقي تر آن است كه سهم مؤسس را نوعي سهم ممتاز بدانيم با اين تفاوت كه مزاياي اينگونه سهام وابسته به شخص مؤسسين است نه وابسته به سهم كه هر كسي كه مالک سهم باشد از مزاياي وابسته به آن نيز برخوردار شود.

• سهام بلوكي كنترلي: به واسطه خريد تعداد كثيري سهام توسط سهامدار، حق انتخاب اكثريت اعضاء هيأت مديره براي دارنده اين سهام ايجاد مي شود.
• سهام بلوكي مديريتي : به واسطه خريد تعداد خاصی سهام، حق انتخاب لااقل يك عضو هيأت مديره براي دارنده اين سهام ايجاد مي شود.

ب: انواع سهام از حيث مزاياي مربوط به آن

• سهم ممتاز: امتيازات مقرر براي اين نوع سهام ممكن است مالي يا غير مالي قابل تقسيم باشد.مالي بصورت پرداخت سود بيشتر نسبت به سهام عادي مثلاً درصدي از مبلغ اسمي سهم يا بصورت ثابت يا درصدي از منافع ساليانه شركت و ..... البته در صورت وجود سود قابل تقسيم.

امتياز مادي ديگر مثل اولويت سهام ممتاز در استرداد مبلغ اسمي سهام به هنگام انحلال شركت است . البته در حقوق ايران اين نوع امتيازات مغاير ماده 224 ل.ا.ق.ت است.

مزاياي غير مادي معمولاً بمنظور تثبیت موقعيت بعضي سهامداران يا افزايش قدرت آنها در اداره و كنترل امور شركت مثلاً بصورت حق رأي بيشتر يا حق انتخاب مديران شركت توسط صاحبان اينگونه سهام ايجاد مي شود.

[1] - عرفانی،محمود،حقوق تجارت(شرکتهای تجاری)،جلد2 ،1386،ص46

[2] - دهخدا ، علي اكبر ،لغت نامه دهخدا،جلد 16 ، 1337،ص735

[3] - John Farrar , Company Law,London,Botterworths,1991.p.221

[4] - عرفانی،محمود،پیشین،ص47

[5] ستوده تهراني، حسن، حقوق تجارت(شرکت سهامی عام ،خاص....)، 1382، ص77