مقاله و تحقیق دانشجویی

ادبیات نظری تحقیق روابط ترکیه با کشورهای آسیای مرکزی و خزر، منطقه قفقاز، ارمنستان در 20 صفحه در قالب ورد قابل ویرایش.

بخشی از متن :

گسترش روابط ترکیه با کشورهای آسیای مرکزی و خزر

بعد از فروپاشی شوروی یکی از تهدیدات مهم امنیتی منطقه را می توان حضور بازیگران فرا منطقه ای (آمریکا، ناتو، چین، اسرائيل، ترکیه و...) عنوان نمود که در این میان ترکیه نقش به سزایی ایفا نموده است. از زمان فروپاشی شوروی، ترکیه سعی کرده تا روابطش را با گروه های ترک منطقه آسیای مرکزی و خزر از سر بگیرد. افزایش نفوذ در جنوب، هدف اصلی سیاست خارجی ترکیه بوده است. در واقع ترکیه به سود احتمالی حاصل از فرصت های سرمایه گذاری در کشورهای تازه استقلال یافته شوروی، همچنین سود حاصل از منابع دیگر که می تواند در تسهیل توسعه کل منطقه خزر سهمی داشته باشد، بسیار علاقمند است.

ترکیه جزء اولین کشورهایی بود که بلافاصله پس از اعلام استقلال جمهوری های آسیای مرکزی در سال 1370، با دولت های جدید ترک زبان منطقه روابط دیپلماتیک برقرار کرد و آشکارا راهبرد نفوذ فرهنگی –اقتصادی را در قالب کمک به کشورهای برادر دنبال و با میانجیگری بین دولت های استقلال یافته و غرب، خود را به عنوان شریک راهبردی آمریکا در این منطقه مطرح کرد. به عبارت دیگر، پایان جنگ سرد میان بلوک های شرق و غرب که موقعیت و اهمیت راهبردی ترکیه را برای ناتو و غرب کاهش می داد با ظهور جمهوری های اکثراً ترک زبان حاشیه خزر موقعیت جدیدی را برای ترکیه به ارمغان آورد تا خود را به منزله حلقه ارتباطی غرب و جمهوری های ترک زبان مطرح کند(4).

به دنبال این تحولات، مناسبات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی میان ترکیه و جمهوری های ترک؛ به سرعت افزایش یافت. شرکت های ترک طرح های متعددی را در بخش های حمل و نقل، ارتباطات، ساختمان، معدن، نفت و گاز و... به عهده گرفتند و دولت ترکیه به ایجاد مدارس و دانشگاه های ترکی در آن کشورها اقدام کرد. اما بخش نفت و گاز منطقه که اهمیت سیاسی و اقتصادی بیشتری نسبت به دیگر بخش ها دارد، مهم ترین بخش اقتصادی مورد توجه دولت ترکیه است.

نقش ترکیه در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز را به طور کلی به سه دوره می توان تقسیم کرد:

1)فعالیت هدفمند در اوایل استقلال این جمهوری ها، در قالب های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و... تعریف شده، به منظور ایجاد جای پا.

2)مشارکت در برخی از کنسرسیوم های نفتی در مرحله اکتشاف و بهره برداری از منابع نفت و گاز در جمهوری های منطقه

3)حضور جدی در ایجاد و احداث خطوط صادراتی انرژی نفت و گاز منطقه، به عنوان کشوری که سعی دارد تا نقش اصلی را به لحاظ سرزمینی در انتقال و عبور خطوط نفت و گاز منطقه در میان مدت و دراز مدت عهده دار شود. البته روشن است که ترکیه در هر سه مرحله فوق به لحاظ تضاد عملی و رقابت با دو قدرت همجوار منطقه –یعنی ایران و روسیه – در تمامی مراحل، حمایت بدون شائبه غرب و آمریکا را با خود به همراه داشته است، که شاید دلیل اصلی موفقیت آن نیز همین عامل مهم بوده است. (3)

تا قبل از 1369 عراق همسایه ترکیه مرکز اصلی تامین نفت ترکیه بود و همچنین یک نقش اصلی را در تجارت بین المللی آن بازی می کرد، عراق تقریباً یک سوم نفت تولیدی خود را از طریق ترکیه صادر می کرد. از طریق دو خط لوله هر روز 250 هزار بشکه نفت به پالایشگاه های نفت ترکیه فرستاده می شد. بعد از حمله عراق به کویت در سال 1369، جریان نفت به جیهان از طریق تحریم ها علیه عراق و جنگ خلیج فارس قطع شد. نتیجه آن بود که ترکیه 30 تا 60 میلیارد دلار پیش بینی شده در بخش ترانزیت و گمرگ و تجارت و فرصت های اقتصادی را برای دهه های متوالی از دست داد.

در حالی که صادرات عراق تحت موافقتنامه نفت در برابر غذاي سازمان ملل محدود شد، ترکیه به طور قابل توجهی بر منابع نفت و گاز دریای خزر به عنوان منبع انرژی نگاه کرده است.

از سال 1374، ترکیه یک بازیگر اصلی در توسعه مسیر انتقال انرژی جدید شرق و غرب در حوزه خزر است که وابستگی به مسیر انتقال شمال –جنوب از طریق شوروی، در عصر شوروی را می کاهد یا حذف می نماید.

در تابستان سال 1384 در اجلاس سران کشورهای ترک زبان در بیشکک قزاقستان، «سلیمان دمیرل» رییس جمهور وقت ترکیه توضیح داد که چرا ترکیه به شدت علاقمند است تا لوله های نفت و گاز آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان از خاک این کشور عبور کند. از نظر او این سیاست تنها متضمن منافع اقتصادی ترکیه نیست بلکه آنکارا علاقمند است وابستگی سیاسی اقتصادی کشورهای حاشیه دریای خزر را به روسیه کاهش دهد. وی اضافه کرد که منافع راهبردی، سیاسی و اقتصادی آنها در این است که از وابستگی رهایی پیدا کنند. در واقع رفتار ترکیه را در مورد لوله های نفت و گاز باید در این چهارچوب ارزیابی نمود. دمیرل اظهار عقیده کرد که سیاست ترکیه با توجه به مسائل دریای خزر به شدت با رقابت در دوره بعد از فروپاشی شوروی بین ترکیه، روسیه و ایران در کشورهای تازه استقلال یافته اطراف دریای خزر مرتبط است(3).