مقاله و تحقیق دانشجویی

ادبیات نظری تحقیق رفتار شهروندی سازمانی در 18 صفحه در قالب ورد قابل ویرایش.

بخشی از متن :

رفتار شهروندی سازمانی

- مقدمه

یکی از مسائل مهم و اساسی مورد مطالعه روانشناسی صنعتی و سازمانی و نیز رشته های وابسته، برانگیختن کارکنان به کار و فعالیت بیشترر آنان است. ( جعفری و همکاران ؛ 1390 ،ص 48 )

در مکاتبات اولیه مدیریت، افراد با رفتارهایی ارزیابی می شدند که در شرح شغل و شرایط احراز از شاغل انتظار می رفت، ولی امروزه رفتارهایی فراتر از آنها مد نظر قرار گرفته است که جزء جدایی ناپذیری در مدیریت عملکرد محسوب شده و در جنبه های مختلف سازمانی وارد شده اند . این رفتارها با مفاهیم رفتارهای فرانقشی ، رفتارهای خودجوش و یا رفتار شهروندی سازمانی مورد توجه قرار گرفته اند. ( خالصی و همکاران؛ 1388، ص 76 )

در دنیای کنونی اکثر مدیران خواهان کارکنانی هستند که بیش از وظایف شرح شغل خود فعالیت می کنند. آنها به دنبال کارکنانی هستند که به فراسوی انتظارات می روند ، به میل و خواست خود به رفتارهایی دست می زنند که جزو وظایف رسمی شغلشان نیست. به طور کلی، آن دسته از رفتارهای شغلی کارکنان که تدثیر زیادی بر اثربخشی عملیات سازمان دارد ، توجه محققان و مدیران زیادی را به خود جلب کرده است، در گذشته محققان در مطالعات خود جهت بررسی رابطه میان رفتارهای شغلی و اثربخشی سازمانی ، اکثراً به عملکرد درون نقشی کارکنان توجه می کردند . ولی رفتار شهروندی سازمانی شامل رفتارهای اختیاری کارکنان است که جزو وظایف رسمی آنان نیست و مستقیماً توسط سیستم رسمی پاداش در نظر گرفته نمی شود و میزان اثربخشی کلی سازمان را افزایش می دهد . (طبرسا و همکاران ؛ 1389 ، ص 104 )

رفتار شهروندي سازماني در بردارنده رفتاري است كه سازمان را از طريق تقويت و حفظ سيستم اجتماعي آن ارتقا مي دهد . محققان، اهميت رفتار شهروندي سازماني براي عملكرد سازماني طي دو دهه اخير را استناد كرده اند . رفتار شهروندي سازماني خاص وظايف شغلي خو فرد نيست بلكه محيط سازماني وسيع تري را در بر مي گيرد كه در آن عملكرد اصلي صورت مي پذيرد . مثال هاي زفتار شهروندي سازماني نتطبق با هنجارهاي سازماني است و به همكاران كمك مي كند. (et al, 2011, p: 529 Thomas w.h ) .

- رفتار شهروندی سازمانی چیست؟

مفهوم رفتار شهروندی سازمانی اولین بار توسط ارگان و همکاران وی در سال ( ۱۹۸۳ ) مطرح گردید. تحقيقات اوليه اي که در زمينه رفتار شهروندي سازماني انجام گرفت بيش­تر براي شناسايي مسئوليت­ها و يا رفتارهايي بود که کارکنان در سازمان داشتند، اما اغلب آنها ناديده گرفته مي‌شد. اين رفتارها با وجود اين که در ارزيابي­هاي سنتي عملکرد شغلي به طور ناقص اندازه گيري مي‌شدند و يا حتي گاهي اوقات مورد غفلت قرار مي‌گرفتند، اما در بهبود اثربخشي سازماني مؤثر بودند .(Bienstock et al, 2003, p: 360)

به عنوان مثال يك كارگر ممكن است نيازي به اضافه كاري و تا دير وقت در محل كار ماندن نداشته باشد،

اما با وجود اين براي بهبود امور جاري و تسهيل شد ن جريان كاري سازمان، بيشتر از ساعت كاري رسمي خود در سازمان مي ماند و به ديگران كمك مي كند. (Cropanzano, 2000, p: 14 (

اين رفتار ها فراتر از شرح شغل افراد مي باشند و به صورت داوطلبانه و اختياري توسط افراد جهت بهبود

فعاليت ها و كسب اهداف سازماني انجام مي شوند. (Bienstock, 2003, p: 361)

- تعریف رفتار شهروندی سازمانی

تعاریف رفتار شهروندی سازمانی

منبع

رفتار شهروندي سازماني، رفتاري فردي و داوطلبانه است كه مستقيم به وسيله ي سيستم ها ي رسمي پاداش در سازمان طراحي نشده، اما با اين وجود باعث ارتقاي اثربخشي و كارآيي عملكرد سازمان مي شود.

زارعی و همکاران؛ 1389 ، ص 40

مجموعه­اي از رفتارهاي داوطلبانه و اختياري که بخشي از وظايف رسمي فرد نيستند، اما با اين وجود توسط وي انجام و باعث بهبود مؤثر وظايف و نقش­هاي سازمان مي­شوند

Appelbaum, 2004, p: 17

رفتار شهروندی سازمانی، به عنوان منبع اجتماعی، از طریق تبادل رفتارهایی که پاداش اجتماعی دریافت می کنند مورد ملاحظه قرار می گیرد.

بهاری فر و همکاران؛ 1389، ص 107

جدول 1 تعاریف رفتار شهروندی سازمانی

- ابعاد رفتار شهروندی سازمانی

ارگان (1988) رفتار شهروندی سازمانی را در پنج بعد خلاصه کرده است:

رفتار شهروندی سازمانی

فضیلت شهروندی

جوانمردی

احترام و تکریم

نوع دوستی

وظیفه شناسی

شکل 1 الگوی رفتار شهروندی سازمانی ارگان ( رامین مهر و همکاران؛ 1388، ص 70 )

رفتار شهروندی سازمانی دارای ابعاد متفاوتی است. اسمیت، ارگان و نی یر( 1983) به دو حیطه ی نوع دوستی و پذیرش عمومی اشاره کرده اند . آندرسون و گربینگ(1988) رفتار شهروندی سازمانی را در بعد فردی شامل رفتار جهت گیری شده به سوی افراد و در بعد سازمانی شامل رفتار جهت گیری شده به سمت سازمان تقسیم بندی می کنند . ارگان (1988) رفتار شهروندی سازمانی را در پنج بعد خلاصه کرده است:

الف- نوع دوستی^[1]: به رفتار یاری دهنده ی افراد به صورت کاملا داوطلبانه و به منظور کمک به همکاران، نوع دوستی می گویند . نوع دوستی به رفتارهای مفید و سودبخشی از قبیل ایجاد صمیمیت، همدلی و دلسوزی میان همکاران اشاره دارد که خواه به شکل مستقیم و یا غیرمستقیم به کارکنانی که دارای مشکلات کاری هستند کمک می کند ( نقوی و همکاران ؛ 1389، ص 119 ) نوعدوستی به معناي رفتارهاي صلاحديدي كاركنان از كمك به كاركنان ديگر با مسائل مرتبط سازماني مي باشد . ( et al, 2011, p: 356 inbal (

ب-جوانمردی^[2]: در این بعد کارکنان همراه با رفتار جوانمردانه ی خود نالیدن ها، شکایت کردن ها، غرولند ها، عیب جویی ها و خرده گیری ها را در سازمان کاهش می دهند و بیشتر اوقات خود را در برای کوشش ها و فعالیت های سازمانی تنظیم می کنند . جوانمردی یا تحمل پذیری دومین بُعد رفتار شهروندی است که به شکیبایی در برابر موقعیت های مطلوب و مسا عد، بدون اعتراض، نارضا یتی و گلایه مندی، اشاره می کند

(هویدا و همکاران ؛ 1387 ، ص 105) جوانمردي ، يعني اشتياق كاركنان براي تحمل شرايط كم مطلوب بودن بدون شكايت ( et al, 2011, p: 357 inbal (

ج- فضیلت مدنی^[3]: به رفتارهایی که حاکی از مشارکت فعالانه و مسؤولانه ی فرد در حین انجام وظایف است و موجب افزایش وجهه ی سازمانی می شود ، فضیلت مدنی می گویند . فضیلت مدنی شامل رفتارهایی از قبیل حضور در فعالیت های فوق برنامه و اضافی، آن هم زمانی که این حضور لازم نباشد، حمایت از توسعه و تغییرات ارائه شده از سوی مدیران سازمان و تمایل به مطالعه ی کتاب، مجلات و افزایش اطلاعات عمومی و اهمیت دادن به نصب پوستر ها و اطلاعیه ها د ر سازمان برای آگاهی دادن به دیگران، می شود. براین اساس ارگان (1988) معتقد است که یک شهروند سازمانی خوب نه تنها باید از مباحث روز سازمان آگاه باشد بلکه باید درباره ی آن ها اظهار نظر کند و در حل آن ها نیز مشارکت فعّالانه داشته باشد. (رامین مهر و همکاران؛ 1388 ، ص 71) فضيلت مدني، يعني رفتارهايي كه نشان مي دهد كاركنان به طور مسئولانه در آن مشاركت مي كنند و در رابطه با ملاحظه نمودن زندگي شركت مي باشد . ( et al, 2011, p: 357 inbal (

[1] - Hunsanism

[2] - Sportsmanship

[3] - Civilvirtue