مقاله و تحقیق دانشجویی

ادبیات نظری تحقیق رشد و اختلال رشدی ویژه در 79 در قالب ورد قابل ویرایش.

بخشی از متن:

رشد و اختلال رشدی ویژه

جسم انسان در دوران طفولیت، کودکی و نوجوانی در حال رشد و بالیدگی است. ادراک او از جهان اطرافش عمیق­تر شده، ظرفیت ذهنیش با افزایش مهارت­های روانی بیشتر می­شود. همچنین با تشکیل روابط جدید، مهارت­های اجتماعی آموخته می­شود. عملکرد مهارت­های حرکتی باید با همه این تغییرات منطبق شده، تغییر شکل پیدا کنند. تغییرات رشدی در اوایل زندگی بسیار چشمگیر است، اما این تغییرات در دوره بزرگ‌سالی متوقف نمی­شود- تغییرات فیزولوژیک به طور مداوم رخ می­دهد و تجارب محیطی، ادراک و مهارت‌های روانی و روابط اجتماعی فرد را پالایش می­کند (هی وود^[1]، 1385). رشد حرکتی را می­توان در چارچوب ظاهر شدن مهارت­های جدید، پالایش الگوهای حرکتی اجرای مهارت، یا تولید حرکت تبیین کرد. اگرچه میزان یادگیری مهارت­ها و پالایش آن‌ها در افراد مختلف، متفاوت است. این تغییرات تا اندازه زیادی مربوط به تفاوت میزان نمو جسمی و بالیدگی در بین کودکان از یک طرف و میزان تجارب حرکتی منحصر به فرد آن‌ها از طرف دیگر است (هی وود، 1385).

رشد در کامل‌ترین مفهوم، به تغییرات ایجاد شده در سطح عملکرد فرد در طول زمان مربوط می­شود. کو و ساگدن^[2] (1985) تعریف زیر را برای رشد ارائه کردند: " تغییرات سازگار بامهارت و کارایی" چنین تعریفی نشان می­دهد که فرد برای کسب یا حفظ سازگاری و تناسب نیازمند تطبیق و تغییر در سراسر زندگی است (گالاهو و ازمون^[3]، 1390). تغییرات همراه رشد عموماً در سه زمینه به وجود می­آید: جسمی، شاختی و روانی- اجتماعی. رشد جسمی به تغییراتی مربوط می­شود که در بدن به وجود می­آید: تغییرات از نظر قد، وزن، مغز، قلب و سایر دستگاه­ها و اعضا همچنین تغییر در ساخت­های استخوانی، عصبی، همراه با
مهارت­های حرکتی. رشد شناختی به تغییراتی مربوط می­شود که در حوزه فعالیت­های ذهنی روی می­دهد و احساس، ادراک، حافظه، تفکر، استدلال و زبان را شامل می­شود. رشد روانی- اجتماعی اصولاً
دگرگونی­های مربوط به شخصیت، هیجان­ها و روابط با دیگران را در بر می­گیرد (وندر زندن^[4]، 1386).

همچنین کاربرد علم رشد حرکتی مفیدترین روش برای مطالعه علم رشد است. مشکلات حرکتی ناشی از عوامل متعددی هستند که ممکن است ذاتی باشند، مشکلات نوزادی که با ناتوانی حرکتی مثل اسپینا بیفدا^[5] (نخاع دو شاخه) متولد می­شود؛ یا در اثر آسیب شدید و یا به مرور زمان با بالا رفتن سن و فشارهای مداوم به وجود می­آید، نظیر مشکلات وضعیتی در نحوه نشستن یا راه رفتن. یا می­تواند صرفاً در حین کسب یک مهارت جدید بروز کند، مثل اجرای حرکت آرابیسک (ضربه به توپ گلف). همانند علوم دیگر، هدف از مطالعه رشد حرکتی، یادگیری مطالبی جهت کاهش مشکلات اجتماعی است (گالاهو و ازمون، 1390). رشد انسان را می­توان در چارچوب نظریه­های متفاوتی مورد مطالعه قرار داد که هر کدام از آن‌ها مفاهیم خاصی را برای رشد حرکتی و آموزش حرکات در بین نوزادان، کودکان، جوانان و بزرگ‌سالان در بر دارند (گالاهو و ازمون، 1390). طی قرن اخیر، تعدادی از نظریه‌پردازان رشد، پدیده رشد انسان را به دقت مطالعه کرده­اند. در این میان زیگموند فروید^[6] (1856-1939)، اریک اریکسون^[7] (1992-1994)، ارنولد گزل^[8] (1974-1880)، رابرت هاویگوست^[9] (191-1900 و ژان پیاژه^[10] (1980-1896)، کمک­های شایانی به شناخت ما از رشد انسان کرده‌اند. هر یک از آن‌ها الگوها و دیدگاه­های نظری را به وجود آوردند که فرایند رشد را از ابتدا شرح داده و پایه­ای را برای تحقیقات امروزی بنا می­کنند (گالاهو و ازمون، 1390). حوزه­هاي مطالعه رشد علاوه بر آموزش و برنامه‌ریزی، تعامل حيطه­اي و درك ناهنجاري­هاي رشدي را نيز در بر مي­گيرد. بنابراین درك مشكلات رشدي بخش ضروري و مهم مطالعات حيطه رفتار حركتي به ويژه رشد و تكامل را به خود اختصاص مي­دهد(بهرام و شفیع‌زاده، 1385).

در سومین تجدیدنظر " راهنمای تشخیصی و آماری بیماری­های رشدي" سه نوع اختلال رشدی ویژه^[11]"مورد بحث قرار گرفته است:

1- اختلالات مهارت­های تحصیلی یا ناتوانایی­های یادگیری

2- اختلالات مهارت­های گویایی (گفتار و زبان) یا اختلالات ارتباطی

3- اختلالت مهارت­های حرکتی یا ناهماهنگی در حرکات

اختلال خاص رشدی دارای بارزه­هاي زیر است:

الف: سن شروع بیماری همیشه از دوران شیرخوارگی یا کودکی است.

ب: اختلال یا تأخیر رشد مربوط به رشد زیستی دستگاه عصب مرکزی است.

ج: اگرچه مسیر بیماری یکنواخت و ثابت است ولی گاهی در جریان رشد، تخفیف علائم به چشم می‌خورد که حتی ممکن است علائم به طور خفیف تا بزرگ‌سالی نیز ادامه یابد.

د: در بیشتر اختلالات (اما نه همه) وجود سابقه خانوادگی از اختلالات مشابه باعث شده است که بعضی عوامل ارثی را در ایجاد بیماری موثر بدانند.

اگرچه در طبقه‌بندی اختلالات روانی^[12] اختلال فراگیر رشد جزء این اختلالات طبقه‌بندی شده ولی علیرغم اینکه برخی از موارد اختلال فراگیر رشد مانند اختلال از هم پاشیدگی دوره کودکی و بعضی از موارد اوتیسم پس از یک دوره رشد طبیعی و بهنجار شروع می­شود و به عبارت دیگر شروع متفاوتی دارند، ولی چون سیر بیماری ویژگی­هایی با اختلالات مربوط به رشد دارند باعث شده است که آن‌ها در یک گروه طبقه‌بندی کنند. در نظریه تأخیر در رشد که در سال 1970 توسط کریشلی عنوان شده است که کودکان دارای اختلالات رشدی کندتر از همسالان اطلاعات و محرک­های محیط را جذب می­کنند و به عبارت دیگر از نظر کیفی با دیگر کودکان فرقی ندارند، ولی از نظر کمی متفاوت هستند و به همین علت مهارت­ها را دیرتر یاد می­گیرند. در این نظریه نیز به علت کندی جذب مهارت­ها اشاره نشده است (میلانی فر، 1390).

اختلال هماهنگی رشدی

DCD چیست؟

اختلال هماهنگی رشدی هنگامی رخ می‌دهد که تأخیر در رشد مهارت‌های حرکتی یا مشکل در هماهنگی حرکات، منجر به ناتوانی کودک در انجام وظایف روزانه‌اش می­شود. هنگامی‌که پزشک مطمئن باشد 1) مشکلات حرکتی ناشی از اختلالات جسمی، عصبی و رفتاری شناخته‌شده‌ی دیگر، نیستند و 2) امکان وجود بیش از یک اختلال نیز رد شود، تشخیص اختلال هماهنگی رشدی گذاشته می‌شود. اختلال هماهنگی رشدی یک اختلال مهارت حرکتی است که توانایی کودک در انجام بسیاری از کارهای روزمره را تحت تأثیر قرار می­دهد. کودکان DCD مشکلات متنوعی دارند، به طوری که هر کودک ممکن است انواعی از مشکلات مختلف را داشته باشد. اختلال هماهنگی رشدی اختلال عدم بلوغ و یا به‌هم‌ریختگی حرکت است، . ارتباط این مشکلات ممکن است با زبان، حرکات چشم، ادراک، فکر، مشکل خاصی در یادگیری، شخصیت و تنوع رفتار وجود داشته باشد (میسیونا و همکاران، 2011). اختلال هماهنگی رشدی شامل DCD دیس پرکسیا و دیگر اختلالات مرتبط مانند سندرم آسپرگر، نارساخوانی و اختلال بیش فعالی و کمبود توجه (ADHD) است. همپوشانی بسیاری میان این اختلالات و بسیاری از مشکلات این کودکان با مهارت­های اجتماعی، برنامه‌ریزی حرکتی، توجه و تمرکز و هماهنگی وجود دارد. اختلال هماهنگی رشدی نام داده‌شده به این بیماری است که در آن کودکان با رفت‌وآمد و با جنبه‌های خاص از یادگیری مشکل‌دارند (مورن اف بل، 2006).

نام‌های دیگر

واژه DCD که در حال جایگزینی به جای 'سندرم کودک دست و پا چلفتی' است مشکلات یادگیری حرکتی، اغلب به عنوان دیسپرکسیا اشاره شده است. اصطلاحات مختلف نیز در گذشته استفاده شده است، به عنوان مثال، اختلال یکپارچه حسی عملکرد، اختلال عملکرد ادراکی- حرکتی اختلال عملکرد حداقل مغز، مشکلات فضایی، مشکلات دیداری حرکتی. و می­توان گفت تمام شرایط برای کودکانی که با جنبش و با جنبه‌های خاص از یادگیری مشکل دارند (مورن اف بل، 2006).

چگونه DCD یک کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟

مشکلات حرکتی

نارسایی حرکتی- برنامه‌ریزی حرکتی ضعیف

برنامه‌ریزی حرکتی به این شیوه است که از طریق آن مغز مشخص می­کند که شما چه کاری را می­خواهید انجام بدهید و چگونه آن را انجام می­دهید. داشتن یک مشکل در برنامه‌ریزی حرکتی باعث می­شود که انجام حرکات جدید و اعمال جدید دشوارتر باشد. در افراد مبتلا به اختلال هماهنگی رشدی این نقص به طور بارزی وجود دارد (مورن اف بل، 2006).

مشکلات در زمینه مهارت­های حرکتی درشت^[13]

مهارت­های حرکتی درشت در کودکان مبتلا به اختلال هماهنگی رشدی نابالغ هستند و کودک در می‌یابد آن‌ها را سخت یاد می­گیرد، و بی دست و پا خود را در عملکرد می­بیند. همچنین ممکن است این ضعف، تعادل را تحت تأثیر قرار دهد. حرکات درشت حرکاتی هستند که شما با دست­ها و پاهایتان انجام می­دهید. از نمونه مهارت­های حرکتی درشت می­توان از پریدن، دویدن، بالا رفتن، گرفتن، پرتاب کردن و جست زدن نام برد (سلمان، 1387).

مشکلات در زمینه مهارت­های حرکتی ظریف^[14]

مهارت­های حرکتی ظریف فعالیت­های کوچکی هستند که شما با انگشتانتان انجام می­دهید. از نمونه مهارت­های حرکتی ظریف می­توان استفاده از مداد، نگه‌داشتن چاقو و چنگال، بستن بند کفش و بستن زیپ و دکمه را نام برد که ضعف در انجام این مهارت­ها در افراد مبتلا به اختلالات رشدی مشاهده می­شود (سلمان، 1387).

ادراک بصری؛ مشکلات حرکت بصری

ادراک بصری توانایی است که برای حس کردن و فهمیدن آنچه که ما می­بینیم، به کار می­رود. کودکان دارای مشکلات ادراک بصری ممکن است که با حافظه بصری، تبعیض قائل شدن و درک تفاوت میان اشیاء مشابه از نظر شکل/ حرف، غربال کردن اطلاعات بصری نامربوط و ناپیوسته با مشکلات سازمان‌دهی فضایی و فاصله­ای، دست به گریبان باشند. ممکن است در کنترل حرکات مشکل وجود داشته باشد.کودکان مبتلا به اختلال هماهنگی رشدی دچار مشکلات هماهنگی هر دو چشم باهم هستند. این امر ممکن است باعث تیرگی دید و دو بینی و پیگیری ضعیف (مثلاً پریدن از خطوط) شود. چشم زمانی که به دنبال یک جسم در حال حرکت است و یا به سرعت به دنبال اجسام است نمی­تواند به طور موثر از شی به شی دیگر تغییر کند. این امر ممکن است هماهنگی چشم و دست را تحت تأثیر قرار دهد (سلمان، 1387؛ مورن اف بل، 2006).

[1] Haywood

[2] Keogh & Sugden

[3] Gallahue & Ozmun

[4] Vander Zanden

[5] Spina bifida

[6] Sigmund Freud

[7] Erik Erikson

[8] Arnold Gesell

⁸ Robert Havighurst

[10] Jean Piaget

[11] Specific Developmental Disorders

[12] International Classification of Disease who (ICD 1992)

[13] Difficulty with Gross motor skill

[14] Difficulty with Fine motor skill