مقاله و تحقیق دانشجویی

توضیحات :

ادبیات نظری تحقیق اهل حدیث سیستان در 45 صفحه در قالب ورد قابل ویرایش.

بخشی از متن :

- اهل حدیث

در معرفى اهل حديث مى‌توان گفت آنان كسانى هستند كه در اصول و فروع دين به ظواهر آيات و احاديث پيامبر(6) عمل مى‌كنند و از به‌كارگيرى عقل و تحليل‌هاى عقلانى در زمينۀ مسائل اعتقادى و معارف دينى به شدت پرهيز مى‌كنند. اصل و معيار براى آنان سنت پيامبر است اعم از اين كه موافق عقل باشد يا مخالف.^[1]

البته اهل حدیث از مخالفان متکلمان به شمار می روند و علت اینکه در این پایان نامه درباره دیدگاه های اعتقادی آنان بحث شده است این است که عده ایی از آنان دارای کتاب های اعتقادی هستند و یا اینکه روایت های بسیاری درباره دیدگاه اعتقادی خود در کتبشان موجود است لذا در این جا از عالمان اهل حدیث سیستان بحث می کنیم؛ در سیستان نیز تفکر اهل حدیث در قرن دوم حضور داشته است که بارزترین افراد آن عبارتند از:

الف) عمروبن قيس الملائي

وی استاد سفیان ثوری- بوده، و سفیان نیز ارادت خاصی به این استاد داشته است؛ عمرو بن قیس اواخر عمرش را در سیستان زیسته است و در آنجا وفات نموده است^[2] سفیان ثوری خود از بزرگان اهل حدیث بوده است، از سوی دیگر سفیان، خودش از شاگردان بزرگ عمرو بن قیس بوده است به گونه ایی که سفیان در وصف استادش چنین می گوید: «او - عمرو بن قیس- کسی است که مرا ادب و قرآن و فرائض آموخت»؛^[3] و هر وقت سفیان از این استادش یاد می کرد درباره وی می گفت« حسبك به شيخاً»^[4] این خود قرائنی است که وی مکتب فکری اهل حدیث را از خردسالیش تا بزرگسالی از استادش آموخته است.

ب) عمروبن عمارة

در سال 199(ه ق) یکی از شاگردان سفیان ثوری به نام عمروبن عمارة انصاری وارد سیستان شده و به گزارش نویسنده کتاب تاریخ سیستان، وی مذهب سفیان ثوری که از اهل حدیث بوده را در سیستان گسترش داد.^[5] و به جهت اینکه با ورود این شخصیت به سیستان، تفکر اهل حدیث در این منطقه آغاز شده است؛ لذا آرای کلامی سفیان ثوری را به خاطر ورود تفکراتش به این دیار، در اینجا بررسی می کنیم.

آرای کلامی سفیان

اهل سنت، سفیان ثوری را یکی از بزرگترین افراد اهل حدیث و سلف می دانند؛^[6] چنانکه شهرستانى از مالك بن انس(متوفّاى 179 هق)،سفيان ثورى(متوفّاى 161 هق)،احمد بن حنبل (متوفّاى 241 ه ق) و داود بن على اصفهانى(متوفّاى 270 قق) به عنوان سلف يادكرده است؛^[7] لذا مبانی کلامی سفیان همان مبانی اهل حدیث است.

1. وی معتقد بود که قرآن کلام الهی و قدیم است و کسی که قرآن را مخلوق بداند کافر شده است.^[8]
2. ایمان همان قول به همراه عمل و نیت است و به کسی مومن می گویند که قول و عمل و.نیت او موافق سنت باشد؛ بخلاف مرجئه که ایمان را قول بدون عمل می دانند و همچنین معتقد بود که ایمان قابل کمی و زیادی است.^[9]
3. وی معتقد به قدر بود و اینکه خیر و شر و خوبی و بدی همه از جانب خداوند است.^[10]
4. وی همه امور را از جانب خدا می دانست به گونه ایی که افکارش مانند جبری مسلکان است؛ چنانکه خود سفیان برای اثبات ادعایش این آیات را ارائه می کرد(وَمَا تَشَاؤُونَ إِلا أَنْ يَشَاءَ الله)؛ (إِنْ هِيَ إِلا فِتْنَتُكَ تُضِلُّ بِهَا مَنْ تَشَاءُ وَ تَهْدِي مَنْ تَشَاءُ)؛ (الحَمْدُ الله الَّذِي هَدَانَا لِهَذَا وَمَا كُنَّا لِنَ‍هْتَدِيَ لَوْلا أَنْ هَدَانَا الله)؛ (رَبِّ بِمَا أَغْوَيْتَنِي).^[11]
5. وی حضرت علی(علیه السلام) را خلیفه سوم و مقدم بر عثمان می دانست.^[12]
6. او قائل به کفر جهمیه و قدریه و مرجئه بود.^[13]
7. سفیان فضائل امیرالمومنین را ذکر نمی کرد و با شیعیان رابطه خوبی نداشت «عَنْ سُفْيَانَ، قَالَ: تَرَكَتْنِي الرَّوَافِضُ و َأَنَا أَبغُضُ أَنْ أَذْكُر َفَضَائِل َعَلِيٍّ»؛« شیعیان مرا ترک کردند و من بغض می ورزم که فضایل امام علی(7) را ذکر کنم»^[14]؛ البته سفیان در ابتدا اینگونه نبود بلکه هنگاهی که در کوفه زندگی می کرد حضرت علی (7) را افضل از ابوبکر و عمر می دانست ولی زمانی که به بصره رفت از اعتقادش بازگشت.^[15]

محمدبن اسحاق النديم نویسنده كتاب الفهرست معتقد است که سفیان ثوری زیدی مذهب بوده است.^[16]

اما این ادعا واقعیت خارجی ندارد؛ زیرا مبنای کلامی سفیان ثوری با زیدی ها متفاوت است؛ بدین گونه که اولاً: سفیان اهل حدیث بوده و برای تعقل در آیات و روایات جایگاه خاصی قائل نبوده است^[17] در حالیکه زیدی ها عقل گرا بوده اند^[18]؛ ثانیاً زیدی ها حضرت علی-علیه السلام- را خلیفه بلافصل رسول خدا (6) می دانند؛^[19]در حالیکه سفیان ثوری، آن حضرت را خلیفه سوم می داند.^[20] به هر حال عمرو بن عمارة با تفکرات سفیان ثوری وارد سیستان شد و تفکرات اهل حدیث را در این دیار گسترش داد.^[21]

ج) زافربن سليمان الايادي

وی اصالتاً قوهستانی بوده، ولی چون در قرن دوم قاضی سیستان بوده است؛ ^[22]درباره او سخن می گوییم. وی یکی از اصحاب امام صادق(7) بوده و البته شاگردی مالک بن انس را نیز کرده است.^[23]

[1] . سبحانی، جعفر، اصول الحديث و احكامه فى علم الدرايه، ناشر: موسسة النشر الاسلامي، سال 1383 ه ش، ص  ١٩٣ 

[2]. خطيب البغدادي، أبو بكر أحمد بن علي، تاریخ بغداد، المحقق: الدكتور بشار عواد معروف، چاپ اول، ناشر: دار الغرب الإسلامي – محل نشر، بيروت، 1422هـ - ، ج12، ص161-164

[3] . جوزی، جمال الدين أبو الفرج عبد الرحمن بن علي بن محمد الجوزي، صفة الصفوة، محقق: أحمد بن علي، ناشر: دار الحديث، القاهرة، مصر، 1421هـ، ج3، ص125

[4] . غيتابى الحنفى، أبو محمد محمود بن أحمد بن موسى بن أحمد بن حسين الغيتابى الحنفى بدر الدين العينى، مغاني الأخيار في شرح أسامي رجال معاني الآثار، تحقيق: محمد حسن محمد حسن إسماعيل، 1427 هـ - 2006 م ، ج 2، ص403

[5]. ملک الشعراء بهار، پیشین، ص186

[6]سلف در لغت به معنى متقدم و سابق است. و در اصطلاح علماى كلام و ملل و نحل بر صحابه و تابعين و نيز تابعين تابعين اطلاق مى شود،بلكه به علماى اسلامى در سه قرن نخست هجرى سلف گفته مى شود. وگاهى از نخستين تابعيان به سلف صالح تعبيرمىشود(ربانی گلپایگانی، علی، فرق و مذاهب كلامي، ناشر: زلال کوثر، سال نشر 1389 ه ش، .ص3)

[7]. شهرستانی، پیشین، ج1، ص205

[8]. كائي، أبو القاسم هبة الله بن الحسن بن منصور الطبري الرازي اللالكائي، شرح أصول اعتقاد أهل السنة والجماعة، تحقيق: أحمد بن سعد بن حمدان الغامدي، الناشر: دار طيبة – السعودية، 1423هـ، ج1، ص 170

[9]. همان

[10]. همان

[11]. همان

[12]. ذهبی، پیشین، ج7، ص252

[13]. ابونعیم اصفهانی، أحمد بن عبد الله بن أحمد بن إسحاق بن موسى بن مهران الأصبهاني، حلية الأولياء وطبقات الأصفياء، ناشر: السعادة - بجوار محافظة مصر، 1394هـ - 1974م، ج7، ص28 و29

[14]. ذهبی، پیشین، ج7، ص253

[15]. ابونعیم اصفهانی، پیشین، ج7، ص31

[16]. طوسى، محمد بن حسن، فهرست كتب الشيعة و أصولهم و أسماء المصنّفين و أصحاب الأصول،

‏ محقق/ مصحح: طباطبائى، عبدالعزيز، چاپ اول، ناشر: مكتبة المحقق الطباطبائي‏، مكان چاپ: قم‏، سال چاپ: 1420 ق‏ ، ج1، ص222

[17]. شهرستانی، پیشین، ج1، ص205

[18]. مشکور، محمد جواد، پیشین، ص 218

[19]. قاسم بن إبراهيم الرسي، الكامل المنير في إثبات ولاية أمير المؤمنين (ع)، بی جا، بی تا، (علیه السلام)، جزء دوم، ص72-76

[20]. ذهبی، پیشین، ج7، ص252

[21]. ملک الشعراء بهار،پیشین، ص186

[22]. خطيب البغدادي، پیشین، ج8، ص495

[23]. امین، سیدمحسن، پیشین، ج‏7،ص 41؛ خطيب البغدادي، پیشین، رقم 2932