مقاله و تحقیق دانشجویی

توضیحات :

پیشینه و مبانی نظری هویت اجتماعی در قالب Word قابل ویرایش.

فهرست مطالب :

مبانی نظری وپیشینه تحقیق هویت اجتماعی

فصل دوم : مبانی و چارچوب نظری ............................................................................................... 16

1-2 مقدمه ...................................................................................................................................... 17

2-2 مباحث نظری .......................................................................................................................... 17

1-2-2 دورکیم ................................................................................................................................ 17

2-2-2 پارسونز ................................................................................................................................. 18

3-2-2 ماکس وبر ............................................................................................................................. 20

4-2-2 کنش متقابل نمادی................................................................................................................ 22

5-2-2 کولی ..................................................................................................................................... 23

6-2-2 مید ........................................................................................................................................ 24

7-2-2 گافمن.................................................................................................................................... 26

8-2-2 نظریه هویت (بورک) ............................................................................................................. 27

عنوان صفحه

3-2 چارچوب نظری مورد استفاده تحقیق ...................................................................................... 30

4-2 پرسشهای تحقیق .................................................................................................................... 31

5-2 فرضیات تحقیق ...................................................................................................................... 31

6-2 الگوی نظری و تحلیلی تحقیق.................................................................................................... 32

بخشی از متن :

مقدمه : در اين فصل ابتدا مروري بر نظريات مرتبط با تحقيق مطرح خواهد شد و سپس با انتخاب چند نظريه تلفيقي ، چار چوب نظري مناسب با اين تحقيق مطرح مي شود و پس از بيان مدل تحليلي تحقيق به بيان فرضيات تحقيق خواهیم پرداخت .

2-2 مباحث نظري

در اين فصل عمدتا نظريات تعدادي ازجامعه شناسان كه به موضوع هويت اجتماعي پرداخته اند و با اهداف اين تحقيق مرتبط مي باشد ، مطرح مي شود .

1-2-2 اميل دوركيم [1]

يكي از مفاهيم كليدي دوركيم ، مفهوم وجدان جمعي است كه عبارت است از " مجموعه باورها . احساسات مشترك در بين حد وسط اعضای يك جامعه " سايه گسترده وجدان جمعي بر سر تمام افراد افكنده شده است و از فرهنگي به فرهنگ ديگر تفاوت نمي كند ، به عبارت ديگر ، تغيير فرهنگ و يا نو شدن نسلها ، تغييري در وجدان جمعي به وجود نمي آورد و همچنان ثابت باقي مي ماند . تنها تفاوتي كه ممكن است بوجود آورد در شدت و ضعف وجدان عمومي است . دوركيم براي نشان دادن چگونگي تحول وجدان جمعي و شدت و ضعف آن ، مفاهيم همبستگي مكانيكي و ارگانيكي را كه نشان دهنده ی دو سازمان اجتماعي متفاوتند به كار برده است : به عقيده وي هر چه همبستگي مكانيكي بيشتر باشد به علت شباهت افراد و مشتركات فراوان ، وجدان جمعي نيز قوي تر خواهد بود .

((با افزايش تعداد جمعيت و گسترش ارتباطات اخلاقي و حجم اجتماعي در اين جامعه همبستگي مكانيكي كم كم تبديل به همبستگي ارگانيكي مي شود . در اين جامعه به علت متمايز بودن افراد از يكديگر وجدان جمعي تضعيف مي شود ، آزادي هاي فردي گسترش مي يابد و هر كس مختار است كه طبق ميل خود عمل كند)) (آرون :1377 : 366- 364 )

نفوذ نظارت كننده در جامعه بر گرایشهاي فردي ، ديگر كارايي اش را از دست داده و افراد جامعه به حال خودشان واگذار خواهند شد . دور كيم اين وضعيت را در جوامع جديد آنومي يا بي هنجاري ناميده است. و به دنبال راه حلهايي براي رهايي از وضعيت بحراني مي گردد . بديهي است راه حل او تقويت وجدان جمعي است كه از طريق عضويت در گروههاي صنفي ايجاد مي شود .

((به عقيده دوركيم يكي از عوامل موثر بر هويت مذهبي انسانها ، شركت در مناسك مذهبي است . بر گزاري مناسك مذهبي ، تجمع مردمي را در پي دارد كه داراي ارزشها و باورهاي مشتركي هستند . اين تجمع ، تقويت روح جمعي ، انسجام و اتحاد مومنين به آن مذهب را به ارمغان مي آورد . اين تجمع كه با احساسات مشترك شارکین همراه است ، آنها را از حوزه ی ماديات به حوزه معنويات منتقل مي كند . وي معتقد است كه همه ی فرقه هاي سياسي ، اقتصادي يا اعتقادي مواظب اند كه همايش هاي دوره اي داشته باشند ، تا اعضايشان بتوانند ، با به نمايش در آوردن ايمان مشترك خود در بين جمع به آن جاني تازه ببخشند .)) ( تيرياكيان ، 1373 : 159 )

علاوه بر كاركرد اصلي تجمع مردم در برگزاري مراسم مذهبي ، شادي و تفريح مردم نيز با برگزاري مراسم مذهبي تامين مي گردد . بدين جهت است كه از نظر دوركيم ، پيوندي نزديك و ناگفتني بين روزه و مهماني ، ايام مقدس و تعطيلات ، تعطيلات و شادي برقرار است . بدين خاطر گسترش و ارج نهادن به ايام مقدس و مناسك مذهبي سبب ايجاد همبستگي و انسجام مذهبي مي شود .

2-2-2 تالكوت پارسونز [2]

((پارسونز دنياي اجتماعي را از زاويه افكار مردم به خصوص ارزشها و هنجارها مشاهده مي كند . به اعتقاد پارسونز كنشگر انساني در چارچوب نظام اجتماعي عمل مي كند ولي عمل او جنبه ارادي و اخلاقي دارد و داراي خلاقيت ، اختيار ، و نيروي ارزش يابي است )). ( توسلي ، 1373 : 240 )

وي مدل سيبر نتيكي را ارائه مي كند كه در آن چهار خرده نظام فرهنگي ، اجنماعي ، شخصيت و ارگانيسم رفتاري وجود دارد . ((اولين خرده نظام ، نظام فرهنگي است كه مركب از ايده ها ، انديشه ها ، آرزوها ، اعتقادات ، باورهاي جمعي و آداب و رسوم اجتماعي است كه فرد از جامعه حال و گذشته اش فرا گرفته است . )) (تنهایی ، 1383 : 183) نظام فرهنگي به افراد مي گويد چه كاري انجام بدهند ، چه كاري انجام ندهند . چه چيزي درست است و چه چيزي نادرست است . فرهنگ ميانجي كنش متقابل ميان افراد است و شخصيت و نظام اجتماعي را با هم پيوند مي دهد . به عبارتي ((فرهنگ در نظام اجتماعي به صورت هنجارها و ارزشها تجسم مي يا بد و در نظام شخصيت ملكه ذهن كنشگران مي شود .)) (ريتزر ، 1374 : 139 )

دومين خرده نظام ، نظام اجتماعي است كه ((شرایط کارکردی ساخت جامعه را بر عناصر موجود نهادهای اجتماعی تحمیل می کند . )) ( تنهائي ، 1383 : 183 ) اهميت نظام اجتماعي براي پارسونز به خاطر فرايند اجتماعي شدن و دروني شدن در نظام مذكور است . به وسيله آنها ارزش و هنجارها به افراد منتقل مي شود .(( اجتماعي شدن و كنترل اجتماعي مكانيسم هاي اصلي اند كه نظام از طريق آنها توازن خود را حفظ مي كند . )) ( ريتزر ، 1374 : 137 )

سومين خرده نظام، ((نظام شخصيتي است كه بر چگونگي انتخاب راه ها و نحوه رسيدن به اهداف از طريق قالبهاي دو وجهي حق انتخاب ارزشها ، تاثير مي گذارد .)) ( تنهائي ، 1383 : 183 ) . از نظر پارسونز و شيلر تمايلات نيازي مهمترين واحد هاي انگيزش كنش هستند كه با زمينه اجتماعي شكل مي گيرند . به طور كلي نقش خاص شخصيت آنست كه منابع نيرو بخش را كه ارگانيسم رفتاري فراهم كرده است بسيج كند و آنها را به سوي هدفهاي تعيين شده هدايت نماید . شخصيت در ایجاد رابطه اش با نظام اجتماعي نيازمند حمايت است و نظام اجتماعي نيز در شخصيت بايد تائيد و تصويب شود .(( شخصيت از راه نقش اجتماعي در نظام اجتماعي حضور پيدا مي كند و آن بعدي از شخصيت را مي سازد كه مي توان هويت اجتماعي ناميد . )) ( روشه ، 1376 : 162 ) .

پارسونز در تحليل خرده نظام شخصيتي خود نيم نگاهي به مفاهيم« نهاد ، خود و فرا خود» فرويد در تحليل شخصيت دارد و برآنست كه شخصيت از طريق نهاد با ارگانيسم زيستي در ارتباط است . به همين دليل براي نهاد ، كاركردي شبيه سازگاري قائل است. ((خود)) كاركرد بسيج و هدايت منابع شخصيت را بر عهده دارد و از اين لحاظ كاركردش مشابه كاركرد دستيابي به هدف است .((فرا خود )) كاركرد هماهنگي هاي نهاد و خود را بر عهده دارد كه اين امر از طريق دروني كردن نقشهاي اجتماعي امكان پذير است . به عبارت ديگر فراخود ، كاركرد يگانگي را در نظام شخصيت ايفا مي كند و از گذر آن نظارت هايي كه هنجارهاي نظام اجتماعي اعمال مي كنند ، تحقق مي يابد . او معتقد است كه علاوه بر اين سه نوع نظام فرعي ، نظام چهارمي نيز وجود دارد كه فرويد آن را پيش بيني نكرده است . اين بعد شخصيت همان كاركرد حفظ الگو هاي فرهنگي است كه از راه شخصيت با جهان فرهنگي ارزشها ، ايدئولوژي ها و نهادها ارتباط پيدا مي كند . پارسونز اين کاركرد چهارم نظام شخصيت را هويت مي نامد كه كنشگر عامل ، با دروني كردن نهادها ، ارزشها و ايدئولوژي هايي كه نظام فرهنگي جامعه عرضه مي كند به كنش خود جهتي مي دهد كه هم براي خودش و هم براي ديگران معنادار است .(( به موجب نظريه عمومي كنش پارسنز ، نظام فرعي هويت اساس پايدار شخصيت را مي سازد و مي تواند بر ساير نظامهاي فرعي شخصيت و بر روابط مياني شان نظارت كند زيرا تامين كننده عناصر يگانگي و هماهنگي ميان نظام هاي فرعي شخصيت است)) ( روشه ، 1376 : 165-164 )

چهارمين خرده نظام در نظريه پارسونز ،(( ارگانيسم رفتاري است كه از تاثير محيط مادي و نيروهاي حيات بخش مادي بر ديگر اجزا سخن مي گويد )) ( تنهائي ، 1383 : 183 ) به طور خلاصه رابطه چهار خرده نظام را مي توان به صورت زير نمايش داد . ارتباط سيبرنتيك خرده نظام هاي كنش در مدل زير نشان داده شده است .

1-2 نمودار رابطه چهار خرده نظام پارسونز

انرژی - نظام فرهنگ اطلاعات +

نظام اجتماعي

نظام شخصيت

انرژی + نظام ارگانيسم اطلاعات -

((در نظام فرهنگي اطلاعات بدون انرژي و در نظام ارگانيسم انرژي بدون اطلاعات موجود است . مدل سيبر نتيك بر اساس ارتباط دوسويه اطلاعات و انرژي از بالا به پائين و از پائين به بالا بين خرده نظام هاي چهار گانه قابل طرح است . اختلال و ناهماهنگي پايدار بين اطلاعات و انرژي و بين فرهنگ و شرايط ارگانيسمي منشا مشكل اجتماعي است .)) ( اورعي ، 1374: 42 )

3-2-2ماكس وبر [3]

ماكس وبر در كتاب " سرمايه داري و اخلاق پروتستان " در جستجوي پاسخ به اين سوال است كه: چه عاملي باعث به وجود آمدن سرمايه داري در غرب شده كه در ساير نقاط دنيا وجود ندارد ؟ وبر به ساخت ذهني انسان رجوع مي كند و معتقد است كه ذهنيت و طرز تفكر غربيها كه ناشي از فرهنگشان است سبب به وجود آمدن سرمايه داري در غرب گرديد . به اعتقاد او هدايت و تعيين جهت رفتار انسان بر عهده فرهنگي است كه آن شخص در آن زندگي مي كند . از نظر او، مذهب يكي از اجزای فرهنگ جامعه است و قادر است به تناسب موقعيتش در آن فرهنگ ، جهت دهنده رفتارهاي انسان باشد . بايد به خاطر داشت كه خصلت جهت دهي فرهنگ ، بدون شكل گيري منسجم آن ، در ذهنيت انسان امكان پذير نيست . به عبارت ديگر از طريق فرايند جامعه پذيري ، فرهنگ دروني مي شود و به عقيده وبر ، جهان بيني افراد شكل مي گيرد . اين جهان بيني شكل گرفته در ذهنيت انسانهاست كه هدايت وكنترل رفتارهاي انسان را عهده دار است (( فرمان اختيار و اغراض ما در دست جهان بيني ماست )) ( آرون ، 1377 : 613 )

رفتار اقتصادي پروتستانها و در نتيجه سرمايه داري غرب ، بر اساس جهان بيني شكل گرفته در ذهنيت پروتستانها که نتيجه فرهنگ خاص مذهبي آنها بود ، شكل گرفته است . جهان بيني پروتستاني باعث شد ، پروتستانها به شيوه خاصي زندگي كنند و به كار و كوشش بپردازند . (( پيوند ميان روح سرمايه داري و اخلاق پروتستاني نشان ميدهد كه چگونه يك طرز تفكر معين درباره جهان مي تواند جهت گيري كنشها را تعيين كند )) ( همان : 614 )

فرهنگ جهان بيني ( ساخت ذهني ) عمل

مدل فوق گرچه نشان مي دهد كه كنشگران اجتماعي تحت تاثير فرهنگ مي باشند ولي وبر معتقد است كه كنشگران از اختيار در كنش خويش برخوردارند . از نظر وبر (( عليت جامعه شناختي)) عليتي احتمالي است . تعيين جبري گذشته و آينده به يك اندازه امكان ناپذير است . بنابر اين (( درست است كه در هر لحظه گرايشهايي بنيادي وجود دارد ، اما حدي از آزادي عمل هميشه براي آدميان محفوظ است . اين طرز تصور از تحول تاريخي به وبر امكان مي داد كه حس درك عظمت مرد عمل را از دست ندهد .)) (همان :583 )

(( به اعتقاد وبر ، تعارض نظام ارزشي ( فرهنگ ) با نظام اقتصادي ، سبب تغيير فرهنگ مي شود و تغيير فرهنگ سبب تغيير جهان بيني ( ساخت ذهني ) انسان خواهد شد . به نظر وي تعارض بين دانش اثباتي و داناي ديني در دنياي معاصر مصداق بارز تعارض نظام ارزشي و نظام اقتصادي است .)) ( همان : 623)

[1]-Emile Durkheim

[2] - Talcott parsons

[3]- Max Weber