مقاله و تحقیق دانشجویی

توضیحات :

مبانی نظری بازی با شطرنج و چهل حدیث در ورزش در 50 صفحه در قالب Word قابل ویرایش.

فهرست مطالب:

فصل چهارم : مبانی فقهی بازی با شطرنج

گفتار اوّل : مبانی حرمت بازی با شطرنج :

گفتار دوّم : مبانی حلیّت بازی با شطرنج

گفتار سوّم : دیدگاه اهل سنّت درباره شطرنج

روایت فضیل :

روایت ابوربیع :

گفتار چهارم : نظر مراجع درباره ی بازی با شطرنج و پاسور

فصل پنجم : چهل حدیث در ورزش

منابع

بخشی از متن :

فصل چهارم : مبانی فقهی بازی با شطرنج

یکی از بازیهای ورزشی ، شطرنج است . شطرنج از هندوستان به ایران آمد ، این بازی در روزگار نخست به عنوان سرگرمی و تفریح بود ، لیکن در سیر تاریخی از آن در « قمار » بازی استفاده شد ، تا آن جا که کاربردی جز « قمار » نداشت و در کتابهای فقهی و تاریخی از شطرنج ، به عنوان وسیله ی قمار یاد شده است . شطرنج در ردیف « نرد [1] » بود تا این که پس از تشکیل المپیادهای ورزشی و برگزاری مسابقه های قارّه ای و سپس بین المللی ، شطرنج از نرد جدا شد و در ردیف برنامه های ورزشی قرار گرفت و موضوعی به طور کامل ، جدای از نرد پیدا کرد و رفته رفته ، از قمار خانه ها بساط شطرنج برچیده شد .

بی گمان بازی بدون برد و باخت با شطرنج از جمله موضوعات و مباحثی است که مورد ابتلای جامعه و پرسشهای فقهی فراوان نسبت به آن مطرح است از اهمیّت دو چندانی برخوردار می باشد . از جمله پرسشهای فقهی عبارتند از :

1- آیا شطرنج همانند گذشته ابزاری ویژه قمار است و یا این که تغییر کاربردی و موضوعی در آن حاصل شده است ؟

2- بر فرض تغییر کاربرد شطرنج آیا حکم فقهی بازی با آن تغییر می کند یا نه ؟

3- آیا بازی با شطرنج – با فرض این که امروز از وسایل قمار به شمار نمی آید ویژگی خاصی دارد ؟

4- آیا زمان و مکان در حکم بازی با شطرنج و یا در متعلق آن اثر دارد یا نه ؟ اگر اثر دارد تأثیر آن در چه حدی است ؟

با دقّت در عبارت فقیهانی که فتوا به حرمت بازی با شطرنج داده اند سه مبنا به دست می آید : [2]

1- از آن جهت که شطرنج از وسایل ویژه قمار است و ادلّه ای که از بازی با وسایل ویژه ی قمار نهی می کنند اطلاق دارند ، بازی با شطرنج را فرا می گیرند ، چه در آن برد و باخت باشد و یا نباشد و چه بازی با آن مصداق مفهوم قمار باشد یا نباشد از این رو بسیاری از فقها بر اساس این مبنا فتوا به حرمت داده اند .

2- مبنای دیگر در حرمت بازی با شطرنج ، ویژگی و خصوصیت آن است . یعنی از میان وسایل قمار ، برای شطرنج ، ویژگی خاص استفاده می گردد ، در نتیجه بازی با آن نیز حرام است . بر اساس این مبنا حرمت بازی با شطرنج دایر مدار برد و باخت و یا صدق عنوان قمار و یا شمول اطلاق روایاتی که از بازی با ابزار قمار نهی می کنند نخواهد بود ، بلکه خود عنوان شطرنج صرف نظر از صدق عنوان قمار و یا بازی با آلات قمار موضوعیت دارد .

3- بر اساس مبنای سوم بازی شطرنج هنگامی حرام است که عنوان قمار بر آن صدق کند و این عنوان در صورتی صادق است که افزون بر بازی ، برد و باخت نیز در آن باشد .

« ... عمل النرد و الشطرنج و سائر آلات القمار ، و اللعب بها [3] »

از جمله مطالب سودمند در بحث شطرنج موضوع شناسی است . یعنی احراز خروج شطرنج از وسیله ی قمار بودن ، موضوعی است که تشخیص آن مربوط به مکلّف است فقیه با حکم سر و کار دارد و موضوع آن با عرف که آیا از آلات قمار است یا برد و باخت در آن جاری است یا خیر .

در دوره های نخست فقیهان بر حرام بودن شطرنج فتوا داده اند و بازی شطرنج را به عنوان وسیله ای که جز در قمار کاربرد نداشت فتوا داده اند و استفادۀ حلالی برای آن انگاشته نشده است .

گفتار اوّل : مبانی حرمت بازی با شطرنج :

شیخ مفید می فرماید :

« و کل ما حرمه الله تعالی و حظره علی خلقه ، فلایجوز الاکتساب به ، ولا التصرف فیه . فمن ذلک ... و عمل الاصنام و لاصّلبان و التّماثیل المجسّمه و الشّطرنج و النّرد و ما اشبه ذلک حرام ، و بیعه و ابتیاعه حرام [4] . »

هر چیزی را که خداوند حرام و بندگان را از آن بازداشته ، جایز نیست ، معامله و یا استفاده از آن ، از این جمله : ساختن بت و صلیب و مجسمه و استفاده از شطرنج و نرد و هر چه که همانند آنهاست ، خرید و فروش آن حرام است .

« اللعب بالنرد و الشطرنج محرم محظور [5] »

بازی با نرد و شطرنج ممنوع و حرام است .

شیخ طوسی می فرماید :

« و عملُ الاُصنامِ و الصُّلبانِ و التَّماثیل المجسمَّهِ و الصُّورِ و الشَّطرنج و النَّرد و سائر انواع القِمار ... فالتِّجارَۀُ فیها و التَصرف و التکسب بها حرام مَحظورٌ [6] »

ساختن بت و صلیب و مجسمه و نقاشی و شطرنج و نرد و دیگر ابزار قمار .., و تجارت و کسب و به کارگیری آنها حرام است .

ابن براج طرابلسی می فرماید :

« فاما المحظور علی کل حال ... و الشطرنج و النرد و جمیع ما خالف ذلک من سایر آلات القمار [7] . »

آن قسم که در هر حالی حرام است ... شطرنج و نرد و همانند آنها از دیگر ابزار قمار است .

ابن ادریس حلّی می فرماید :

« فاما المحظور علی کل حال : ... و آلات جمیع الملاهی علی اختلاف ضروبها من ... و سایر التماثیل و الصور ذوات الارواح مجمسۀ کانت او غیر مجسمۀ و الشطرنج و النرد و جمیع ما خالف ذلک من سائر آلات القمار [8] . »

حرام و ناروایند در هر حال ... ابزار تمام گونه های لهو و عکس صاحبان روح ، چه مجسمه و چه غیر آن و شطرنج و نرد و تمام آنچه که همانند اینهاست از ابزار قمار .

علامه حلّی می فرماید :

« کل مایکون المقصود منه حراما کآلات اللهو کالعود و آلات القمار کالشطرنج [9] »

هر چیزی که هدف از آن حرام است ، مانند ابزار لهو ، چون عود و ابزار قمار : شطرنج ، حرام هستند .

علامه حلّی در تذکرۀ الفقهاء می فرماید :

« ما اسقط الشارع منفعته لانفع له فیحرم بیعه کآلات الملاهی مثل العود و الزمر و هیا کل العبادۀ المبتدعۀ کالصّلیب و الصنم و آلات القمار کالنرد و الشطرنج ان کان رضاضها لایعد مالا و به قال الشافعی و إن عدمالا فالأ قوی عندی الجواز مع زوال صفۀ المحرّمۀ [10] »

شهید اوّل در دروس الشرعیّه می فرماید :

هر چیزی را که شارع سود را از آن برداشته ، ارزشی ندارد . پس داد و ستد آن حرام خواهد بود چون : ابزار لهو : عود و مزمار و مجسمه های پرستش : صلیب و بت و ابزار قمار : نرد و شطرنج ، اگر شکسته آن ، مال به شمار آید ، قوی به نظر من ، جایز بودن است ، با این شرط که شکسته آن ، ابزار قمار به شمار نیاید .

« هر چیزی که مقصود از آن حرام باشد ، حرام است [11] . »

و همچنین در لمعه الدمشقیه می فرماید :

« و آلات اللهو ... و الصنم المتخذۀ لعبادۀ الکفار و الصلیب الذی یبتدعه النصاری و آلات القمار کالنرد و الشطرنج [12] »

از جمله چیزهای حرام ابزار لهو ... و بت است که کافران آن را می پرستند و صلیب که مسیحیان آن را پدید آورده اند و ابزار قمار چون نرد و شطرنج .

محقّق اردبیلی می فرماید :

« الثانی مما یحرم بیعه و التکسب به : مایحرم لتحریم ما یقصد به ... فان جمیع انواع القمار حرام من اللعب بالنرد و الشطرنج [13] »

دوم از چیزهایی که خرید و فروش و کسب با آنها حرام است ، چیزهایی است که هدف حرام بر آنها بار می شود ، مانند : ابزار لهو ... و قمار . و قمار ، همانا بازی با ابزاری است که برای این کار آماده شده باشند ، مانند نرد و شطرنج ... دلیل بر حرام بودن همه ی اینها اجماع است .

« الثانی ما یحرم لتحریم ما قُصد کآلات اللهو مثل ... و آلات القمار کالنَرد و الشِطرنج [14] »

دوم از چیزهایی که به خاطر هدف حرام ، حرام است ، ابزار لهو است ، مانند ابزار قمار : شطرنج و نرد .

« آلات اللهو و نحو هما ان لم یمکن لانتفاع بها فی غیر وجه المحرم ... بیعها الا أن هذا الفرض نادر [15] . »

« کآلات اللهو مثل العود و الزمر و هیاکل العبادۀ المبتدعۀ کالصلیب و الصنم و آلۀ القمار کالنرد و الشطرنج [16] . »

از جمله چیزهای حرام ابزار لهو مثل عو.د و مزمار و مجسمه های پرستش مانند صلیب و بت و ابزار قمار مانند نرد و شطرنج .

1- نرد : بازی معروف از مخترعات بوذر جمهر است که در برابر شطرنج ساخته ... ، لغت نامه دهخدا ، ماده « نرد » ، 51/421 .

1- رحمانی ، محمّد ، « مبانی فقهی بازی با شطرنج از نگاه آیت ا... احمد خوانساری » سال 5/ش 17 و 18

2- حلبی ، ابوصلاح ، الکافی فی الفقه ، ص 281 .

1- شیخ مفید ، المقنعه ، ص 587 .

2- سید مرتضی ، رسائل ، 1/295 .

3- شیخ طوسی ، النهایۀ فی مجرد الفِقه و الفتاوی ، ص 363 .

4- الطَّرابلسّی ، عبدالعزیز بن البراج ، المهذب ، 1/344 .

1- الحلّی ، محمّد بن ادریس ، السرائر ، 2/215 .

2- علامه حلّی ، قواعد الاحکام ، 1/120 ، چاپ قدیم .

3- علامه حلّی ، یوسف بن علی ، تذکرۀ الفقهاء ، 1/465 .

1- العاملی ، محمّد بن مکّی (شهید اول ) ، الدروس الشرعیّه فی فقه امامیّه ، 3/166 .

2- العاملی (شهید اوّل ) ، اللمعه الدمشقیه فی فقه امامیه ، 2/14 .

3- محقق اردبیلی ، مجمع الفائده و البرهان ، 8/41 .

4- محقق حلّی ، شرایع الاسلام فی مسائل حلال و حرام ، 1-4/263 .

5- شهید دوّم ، مسالک الافهام فی شرح شرایع ، 4/10 .

1- نجفی ، محمد حسن ، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام ، 9/16 .