مقاله و تحقیق دانشجویی

توضیحات :

مبانی نظری باورهای فطری«خداشناسی وتوحید،معاد ونبوت» در 61 صفحه در قالب Word قابل ویرایش.

بخشی از متن :

بخش اول : بررسی معنا ومفهوم و بیان نظرات وادله فلاسفه وحکمای اسلامی در اثبات باور فطری خداشناسی وتوحید.

4-1-1- اهمیت وانگیزه خداشناسی فطری

مهمترین اصل در ادیان الهی ،ونیز دردین اسلام بحث خداشناسی ومعرفت الهی است .اعتقاد به مبدأهستی و وحدانیّت حق تعالی،اولین گام برای ورود به قلمرو دین اسلام است. همچنین در کاوشهای تاریخی وآثار باقیمانده از گذشته بشر ،نشان می دهدکه انسان همواره به نیروی بزرگ ومقتدر و فراتر از نیروی محدودخود اعتقاد داشته، ودراعماق دل وجانش به پرستش اوپرداخته است .به گواهی دانشمندان ،تاریخ زندگی بشر از تاریخ اعتقاد او به خداجدا نیست .هرچه به گذشته برمی گردیم اعتقاد به خدا را همچنان در جوامع بشری مطرح می بینیم .

گرچه او همیشه از راهیابی به سوی خدای واحد محروم مانده و گاهی به اشتباه تخته سنگی را بت وواسطه وصال او قرار داده ولی بهرحال در طول تاریخ به این نیروی برتر اعتقاد داشته و این اعتقاد نسبت به ترقیات فکری ودانش اندوزی او پیوسته عالی تر ورسا تر شده است. ^[1]

4-1-2- فطرت خداشناسی ومعانی و اصطلاحات آن

تصدیق وباور به وجودخدای متعال امری فطری است که با خمیره ذات آدمی سرشته است .ازاین رو مشاهده می کنی که مردم هنگام دچار شدن به امورهراس انگیز ومشکلات، بر اساس فطرت خود برخدا توکّل نموده ،وبطور غریزی وناخودآگاه به کارساز اصل وآسان کننده مشکلات توجه می کنند.[2]آیات زیادی در این مورد اشاره به این مسئله دارد:«وَلَئِن سَالتَهُم مَن خَلَقَ السمواتِ والارض لَیقُولَنَّ اللهُ» [3] واگر از آنان بپرسی چه کسی آسمانها وزمین را آفریده ؟ خواهندگفت:خدا.»اکنون باید دید که خداشناسی فطری به چه معناست وواژه فطرت خداشناسی درفلسفه وکلام درچه معنایی استعمال شده است ودیگر این که آیا به همان معنای منظور درآیات وروایات است یا خیر؟

درباب خداشناسی سه مساله مهم مطرح است که باید نقش فطرت را درباره آنها بررسی کنیم این سه مسئله عبارتنداز:

1. خداجویی «خداجویی فطری»؛
2. خداشناسی «خداشناسی فطری»؛
3. خدا باوری یا پرستی «خداپرستی فطری»؛

بررسی نقش فطرت درارتباط با مسائل یاد شده هم برای متکلمان الهی حایز اهمیت است وهم برای فیلسوفان دینی ،اهمیت این مسئله برا ی متکلمان این است که هرگاه ثابت شود که مسائل یاد شده ریشه درفطرت وسرشت بشردارند میتوانند از این طریق استواری عقیده توحید را اثبات کنند ونادرستی نظریه های رقیب را که ایمان دینی وخداپرستی بشر را معلول عوامل اقتصادی ،اجتماعی و... دانسته اند روشن سازند.

4-1-2-1- فطرت وخداجویی

مقصود از فطری بودن خداجویی آن است که بشر از نهاد خویش وبدون اینکه به آموزش و تلفیق نیاز داشته باشد احساس می کند که نسبت به مجموعه پدیده های هستی رازی وجوددارد که می خواهد آن را بگشاید وآن اینکه آیا جهان آفریدگاری دارد؟ مراجعه به تاریخ بشر گواه این مطلب است که بشر از دورترین روزگار حیات خویش دل مشغولی این مسأله بوده وتلاش فکری مستمری دراین زمینه داشته است. .[4] «خداجویی یکی از خواستهای فطری انسان است وشاهد اینکه انسانها در طول تاریخ به رغم اختلاف نژادی وجغرافیایی وفرهنگی وغیره در جستجوی خدا بوده اند وهمواره نوعی دین واعتقاد به خدا وجهان آفرین درمیان بشر وجود داشته است.» ^[5]

4-1-2-2- فطرت وخداشناسی

آدمی آنچنان آفریده شده که دراعماق قلبش رابطه وجودی با خدا دارد اگردر دلش درست جستجوکندوبه عمق قلب خود توجه کافی نماید، این رابطه را می یابد حقیقت این رابطه را نمی توان توصیف کرد وتنها راه درک آن توجه به عمق دل وتلاش در زدودن وبریدن تعلقات دنیوی است. اگرتوجّهات وتعلّقات به جهان مادّه قطع شود آنگاه انسان درعمق دل خودآن رابطه را می یابد چنین چیزی خداشناسی فطری به معنای علم حضوری به خداوند است که با شناخت حصولی و عقلی بسیار تفاوت دارد.[6] در بسیاری از سخنان پیشوایان دینی و عارفان وحکیمان به این عبارت برمی خوریم که «خداشناسی فطری است» یا انسان بالفطره خداشناس است.

4-1-2-3- فطرت و خداپرستی

یکی از امیال فطری انسان خضوع وکرنش دربرابر محبوب و معشوق است که درباره هر محبوبی متناسب بادرجه حب به او ظهور ومصداق می یابد . از سویی دیگر، معشوق ومحبوب نهایی انسان کمال مطلق است وکمال مطلق همان خدای متعال است ، پس انسان بصورت فطری غایت حضوروخشوع را در برابر خدای متعال از خود بروز می دهد واین یک گرایش فطری برخداوند است بنابراین عبادت وپرستش خدای متعالی امری کاملاً فطری است ودر واقع یکی از اساسی ترین نیازهای روحی انسان را تشکیل می دهد. باید توجه داشت که درباب شناخت خدا گاهی گفته می شود که خداشناسی امری فطری است، واین به جنبه شناخت های فطری مربوط می شود اماگاهی نیزگفته می شود که گرایش به خدا به عنوان نیرویی فوق طبیعی فطری بشراست،یعنی انسان ها فطرتاً درخود گرایش به مبدا متعالی را احساس می کنند،که این مربوط می شود به قلمرو میل ها وگرایش ها.

آنگاه ممکن است بحث شودکه برفرض وجود چنین گرایش وتمایل باطنی به مبدأجهان درانسان آیا متعلق این گرایش نیز واقعیت دارد یا خیر؟

[1] - برای توضیح بیشتر رجوع شود به دائره المعارف فرید وجدی ،ماده اله ووثن.

[2] - ملامحسن ،فیض کاشانی،علم الیقین ،ج1،مترجم،حسین استادولی ،ص59.

[3] - سوره لقمان آیه 25.

[4] - علی ،ربانی گلپایگانی ،فطرت ودین ،ص 138.

[5] - محمدتقی ،مصباح یزدی،معارف قرآن ،ج3-1،ص35.

[6] - سید احمد فقیهی ،خداشناسی،ص 31.

فهرست مطالب :

بخشی از متن :

مبانی نظری باورهای فطری«خداشناسی وتوحید،معاد ونبوت»

بخش اول:بررسی معنا ومفهوم، نظرات وادلّه فلاسفه وحکمای اسلامی در اثبات خداشناسی فطری

4-1-1- اهمیت وانگیزه خداشناسی فطری...........................................................................................

4-1-2-فطرت خداشناسی ومعانی واصطلاحات آن............................................................................

4-1-2-1- فطرت وخداجویی...........................................................................................................

4-1-2-2- فطرت وخداشناسی...........................................................................................................

4-1-2-3- فطرت وخداپرستی...........................................................................................................

4-1-3- تاریخچه بحث «فطرت خداشناسی»........................................................................................

4-1-4- سخنان دانشمندان ،فلاسفه ومتکلمان غربی درباره گرایش به خدا............................................

4-1-5- گرایش فطری به خدا از نظر دانشمندان وفلاسفه اسلامی..........................................................

4-1-6-گرایش فطری به خدا درکلام وحی ........................................................................................

4-1-6-1-آیاتی که بصورت صریح درمورد فطرت خداگرایی می باشند...............................................

4-1-6-2-آیاتی که بصورت غیرمستقیم دلالت برفطرت خداگرایی دارند.............................................

4-1-7- دیدگاههای مختلف درباره مفهوم خداشناسی فطری..................................................................

4-1-7-1 -دیدگاه متکلمان وفلاسفه مسلمان.........................................................................................

4-1-7-2- دیدگاه عرفا درباره مفهوم خداشناسی فطری........................................................................

4-1-7-3- نتیجه بحث.........................................................................................................................

4-1-8-توحید فطری............................................................................................................................

4-1-8-1- خداشناسی وتوحید............................................................................................................

4-1-8-2-نقش فطرت درتوحید وخداشناسی................................................................................

4-1-8-3-معرفت فطری«تعریف خدا»...........................................................................................

4-1-9- امکان شناخت خدا وخداشناسی فطری..............................................................................

4-1-9-1- مروری برراههای خداشناسی.........................................................................................

4-1-9-2- امکان شناخت خدااز طریق عقل....................................................................................

4-1-9-3- نظر حکمای اسلامی.......................................................................................................

4-1-9-4- دیدگاه قرآن راجع به شناخت خدا..................................................................................

4-1-10- دلایل خداشناسی از نظر تعداد..........................................................................................

4-1-10-1- دسته بندی دلایل اثبات وجود خدا...............................................................................

4-1-11- بررسی ادله اثبات خدااز طریق امور فطری.........................................................................

4-1-11-1-اثبات خدا از راه شوق وعشق فطری به وجود مطلق.........................................................

4-1-11-2-اثبات خدا از طریق امید فطری به او درحوادث خطرناک................................................

4-1-11-3-اثبات فطری بودن شناخت خدا از راه عمومیت اعتقاد به خدا درهمه ملتها «اجماع عام».......

4-1-11-4- اثبات خدا از طریق مکاشافات وتجربه های دینی.............................................................

4-1-11-5- نتیجه گیری بحث...........................................................................................................

بخش دوم :باورفطری معاد..................................................................................................................

4-2-1- معناومفهوم وآثاراعتقاد به معاد درحیات انسان.....................................................................

4-2-1-1- معنای لغوی و اصطلاحی معاد........................................................................................

4-2-1-2- واژه معاد درقرآن وروایات..............................................................................................

4-2-1-3- معنای عام وخاص معاد...................................................................................................

4-2-1-4- ارتباط معاد شناسی وانسان شناسی...................................................................................

4-2-1-5- نقش معادباوری درحیات انسان .....................................................................................

4-2-1-6- هدف از معاد شناسی.....................................................................................................

4-2-1-7-آثار اعتقاد به معاد..........................................................................................................

4-2-2- جایگاه فطری معاد............................................................................................................

4-2-2-1- جایگاه معاد.................................................................................................................

4-2-2-2- ریشه های معاد دراعماق فطرت...................................................................................

4-2-2-2-1- پیمودن بی راهه ها..................................................................................................

4-2-2-2-2- انحراف از فطرت وسرگردانی دربیراهه ها..............................................................

4-2-2-2-3- خرافات مضحک واسف انگیز............................................................................

4-2-2-3- معاد درتجلیگاه فطرت............................................................................................

4-2-2-3-1- فطرت نخستین رهنمودن راه...............................................................................

4-2-2-3-2- عشق به بقاء........................................................................................................

4-2-2-3-3- رستاخیز درمیان اقوام پیشین................................................................................

4-2-2-3-4- رستاخیز کوچک وبزرگ...................................................................................

4-2-3- بررسی براهین وادلّه اثبات باور فطری معاد...................................................................

4-2-3-1- دلایل امکان باور فطری معاد..................................................................................

4-2-3-2- دلائل وقوع باور فطری معاد...................................................................................

4-2-3-2-1- برهان فطرت دراثبات باور فطری معاد................................................................

4-2-3-3- بیان اقوالی ازفلاسفه ومتکلمین اسلامی دراثبات باور فطری معاد...............................

4-2-3-4- نتیجه گیری...........................................................................................................

بخش سوم : باور فطری نبوّت...................................................................................................

4-3-1- معانی نبوّت...............................................................................................................

4-3-1-1- معنای لغوی نبوّت.................................................................................................

4-3-1-2- حقیقت نبوّت.......................................................................................................

4-3-1-3- نبوّت از نظر قرآن وروایات..................................................................................

4-3-1-4- انواع نبوّت...........................................................................................................

4-3-1-4-1- اثبات نبوّت عامّه از نظر فلاسفه وحکما.............................................................

4-3-1-4-2- نبوّت خاصّه.....................................................................................................

4-3-2- نبوّت وفطرت..........................................................................................................

4-3-2-1- نبوّت مکمل فطرت.............................................................................................

4-3-2-2- هماهنگی فطرت وشریعت..................................................................................

4-3-2-3- فطرت رمز جامعیت وجاودانگی شریعت.............................................................

4-3-3- فلسفه بعثت نبوّت...................................................................................................

4-3-3-1- نمایاندن راه رستگاری........................................................................................

4-3-3-2- غفلت زدایی وبیدارگری....................................................................................

4-3-3-2-1- بازخواست پیمان فطری.................................................................................

4-3-3-2-2- یادآوری نعمتهای الهی.................................................................................

4-3-3-2-3- هموارساختن راه تفکر....................................................................................

4-3-3-3-پشتیبانی از فضائل اخلاقی....................................................................................

4-3-3-4- برقراری عدالت اجتماعی....................................................................................

4-3-4- لزوم نبوّت ازنظررهبری فطری.................................................................................

4-3-4-1- نیاز امور فطری به رهبری.....................................................................................

4-3-4-2-لزوم نبوّت ازنظروضع قوانین..................................................................................

4-3-4-2-1- انسان خواهان زندگی دستجمعی است..............................................................

4-3-4-2-2- انسان یک موجود مرزنشناس است..................................................................

4-3-4-3- لزوم نبوّت فطری از نظر تعلیم وتربیّت..................................................................

4-3-5- بیان اقوالی ازفلاسفه ومتکلمین اسلامی در اثبات باورفطری نبوت..............................

4-3-5-1- ابوعلی سینا.........................................................................................................

4-3-5-2- سهروردی..........................................................................................................

4-3-5-3- ملاصدرا............................................................................................................

4-3-5-4- دیدگاه متکلمان اسلامی....................................................................................

4-3-6- نتیجه بحث............................................................................................................

فهرست آیات.....................................................................................................................

منابع ومآخذ.......................................................................................................................

چکیده انگلیسی.................................................................................................................