مقاله و تحقیق دانشجویی

توضیحات :

ادبیات نظری تحقیق گیاهان کود سبز، خاک ورزی (شخم)، نظام های خاک ورزی، عملکرد و اجزای عملکرد گیاه در 28 صفحه در قالب Word قابل ویرایش.

بخشی از متن :

-گياهان کود سبز

با توجه به دیدگاه کشاورزی پایدار مبنی بر افزایش سهم نهاده‌های غیرشیمیایی و کاهش نهاده‌های شیمیایی، امروزه از تکنیک‌های مهم و موثری از جمله کود سبز استفاده به عمل می‌آید. گیاهان کود سبز، گیاهانی هستند که از یک سو تأمین کننده مواد آلی و معدنی مورد نیاز گیاهان زراعی و از سوی دیگر حفاظت‌کننده منابع آب و خاک به شمار می‌آیند. این گیاهان برای مدت زمان معینی در زمین‌های زراعی کاشته شده و در مرحله مشخصی از رشد به زمین برگردانده می‌شوند. در اصل کود سبز بخشی از تناوب زراعی است که برداشت محصولی در آن صورت نمی‌گیرد و هدف از آن بهبود حاصل خیزی خاک است (قلاوند و همکاران، 2009 ؛ موسوی و همکاران، 2009) .در واقع کود سبز یک روش دیرینه کشاورزی است که استفاده از آن فواید زیادی به همراه دارد. یک هکتار کود سبز معمولاً بین 25 تا 50 تن شاخه، برگ و انساج گیاهی تازه تولید می‌کند و این بقایا را وارد خاک می‌کند که خود حدوداً برابر با 10 تا 20 تن کود حیوانی بوده که این مقادیر حدود 1 تا 2 تن مواد آلی به خاک می‌افزاید که این تناوب بدون محصول برای بهبود باروری خاک استفاده می‌شود (لامعی هروانی، 1386). اگرچه کمبود مواد غذایی خاک را می‌توان با کاربرد کودهای شیمیایی جبران نمود، اما این کار مستلزم تحمیل هزینه‌های مالی و خسارات زیست محیطی خواهد بود. بنابراین راه حل ممکن برای اجتناب از مواجهه با چنین پیامدهایی استفاده از گیاهان خانواده لگومینوز به عنوان گیاه پوششی، یا کود سبز در تمام طول دوره آیش سالانه، یا بخشی از آن است (مک گور^[1] و همکاران، 1998).

- تأثير گياهان مختلف کود سبز بر عملکرد و اجزای عملکرد

در ژاپن با بررسی تأثیر گیاهان کود سبز کنف بنگالی و بادام زمینی بر رشد و جذب نیتروزن در گندم، گزارش نمودند که تیمار گیاهان کود سبز کنف بنگالی و بادام زمینی در مقایسه با آیش (عدم کاربرد کود سبز)، تأثیر مثبت و معنی‌داری بر برخی خصوصیات محصول اصلی (گندم) مانند عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، محتوای نیتروژن اندام‌های هوایی، تعداد دانه در سنبله و تعداد سنبله در مترمربع داشت (یانو^[2] و همکاران، 1994). همچنین پهلوان راد و همکاران (2009) نیز تأثیر کاربرد گیاهان مختلف کود سبز را بر عملکرد گندم و خصوصیات خاک، مورد مطالعه قرار دادند. این پژوهشگران با کاربرد گیاهان کود سبز جو، شبدر، لوبیا و تیمار آیش (عدم کاربرد کود سبز) قبل از کشت محصول اصلی گندم،کود سبز جو را نسبت به سایر گیاهان کود سبز مؤثرترین گیاه در افزایش درصد کربن آلی خاک، فسفر و روی قابل دسترس برای گندم معرفی نمودند. از طرف دیگر نتایج آنها نشان داد که کاربرد کود سبز تأثیر معنی‌داری بر عملکرد دانه گندم نداشت. دلیل این امر تأثیر ضعیف گیاهان کود سبز بر وزن ظاهری خاک و رشد ریشه گزارش شده است.

از سوی دیگر آولاخ^[3] و همکاران (2000) در تحقیقی چهارساله در هندوستان، به مطالعه عملکرد و پویایی نیتروژن در نظام‌های زراعی برنج–گندم با استفاده از گیاهان کود سبز و کودهای غیرآلی پرداخته و با کاربرد گیاهان کود سبز لوبیا چشم بلبلی و سسبانیا با دو سطح 20 و 40 مگاگرم کود سبز در هکتار و در ترکیب با چهار سطح مختلف نیتروژن (صفر،120،60،20کیلوگرم در هکتار)، گزارش نمودند که با مصرف 60 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و کاربرد گیاهان کود سبز لوبیا چشم بلبلی یا سسبانیا به میزان 20 مگاگرم در هکتار، عملکرد دانه برنج دو برابر شد. در این بررسی کاربرد گیاهان کود سبز باعث کاهش 25 درصدی مصرف کود شیمیایی نیتروژن شد.

عبدی و همکاران (1389) نیزدر بررسی تأثیر گیاهان لگوم به عنوان پیش کاشت بر میزان نیتروژن قابل استفاده خاک،گیاه ماش را به دلیل تثبیت بالای نیتروژن و افزایش نیتروژن نیتراتی قابل استفاده برای گیاه بعدی، به عنوان بهترین پیش کاشت در بین گیاهان ماش، گاودانه و اسپرس معرفی کردند.

تجادا^[4] و همکاران (2008) در اسپانیا، در تحقیقی تحت عنوان کاربرد خالص کود سبز وکاربرد کود سبز به همراه ترکیبات کمپوست شده بر خصوصیات خاک، گزارش نمودند که استفاده از کود سبز به تنهایی یا به صورت مخلوط شده با کمپوست باعث بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک شد. در این بررسی کود سبز شبدر قرمز باعث بهبود خصوصیات فیزیکی خاک از جمله افزایش پایداری ساختمان خاک به مقدار 9/5 درصد جرم مخصوص ظاهری خاک به مقدار 1/6 درصد در مقایسه با تیمار عدم کاربرد کود سبز گردید. همچنین کویاتی^[5] و همکاران (2000) با یک بررسی 8 ساله، تأثیر شخم، بقایای گیاهی، تناوب بقولات و گیاهان کود سبز بر عملکرد سورگوم و ارزن در شرایط گرم و نیمه‌خشک مالی را مورد بررسی قرار دادند. آن‌ها با مقایسه گیاهان کود سبز سسبانیا، لوبیا چشم بلبلی و لوبیای مصری دریافتند که کاربرد لوبیا چشم بلبلی در مقایسه با سایر گیاهان کود سبز شرایط بهتری برای رشد مطلوب و بهبود عملکرد سورگوم و ارزن ایجاد نمود. به طوری‌که کاربرد کودسبز لوبیا چشم بلبلی، عملکرد دانه سورگوم و ارزن را به ترتیب 27 تا 37 درصد و عملکرد کاه این گیاهان را به ترتیب 30 تا 49 درصد افزایش داد. شایان ذکر است که در طی 8 سال بررسی، روند افزایش عملکرد دانه و عملکرد کاه سورگوم و ارزن تحت تأثیر هر سه نوع گیاه کود سبز به صورت خطی بود.

- خاک‌ورزی (شخم)

خاک‌ورزی، به عملیات به‌هم‌زدن مکانیکی خاک به منظور تولید محصولات کشاورزی اطلاق می‌شود. هدف از خاک‌ورزی صحیح، فراهم آوردن محیطی مناسب برای جوانه‌زدن بذر، رشد ریشه، کنترل علف هرز، کنترل فرسایش و رطوبت خاک، جلوگیری از رطوبت بیش از حد و کاهش استرس ناشی از کمبود رطوبت است (باکینگهام و پائولی، 1387). خاک از جمله مواد دیر تجدیدشونده است. حفاظت از خاک بستگی به نحوه استفاده از آن دارد. تخریب و فرسایش خاک سطحی، باعث کاهش توانایی آن برای ذخیره آب، مواد غذایی و رشد ریشه گیاهان می‌گردد (انصاری و آسودار، 1384). در واقع اهداف اساسی که در خاک‌ورزی دنبال می‌شود عبارتند از سبز شدن، ایجاد بستر مناسب برای نفوذ ریشه، زهکشی مناسب خاک و کنترل علف‌های هرز (برزگر و همکاران، 2004 و مک وردو و ترسا^[6]، 2004). سینگر^[7] و همکاران (2004) نیز بیان کردند انتخاب نظام مناسب خاک‌ورزی در نهایت عملکرد محصول را تحت تأثیر قرار می‌دهد. همچنین عادل‌زاده و تقی‌نژاد (1386) برای بررسی و تعیین بهترین نظام خاک‌ورزی بر روی عملکرد سویا آزمایشی را در منطقه مغان انجام دادند که نتایج نشان داد که روش‌های خاک‌ورزی تأثیری بر روی عملکرد سویا نداشت.

امروزه در جهان بیشتر به کم‌خاک‌ورزی و بی‌خاک‌ورزی روی آورده‌اند که علت عمده آن کاهش مصرف انرژی و استهلاک ادوات و صرفه‌جویی در زمان اجرای عملیات می‌باشد. در کشور ما به علت اینکه خاک غالب نقاط سنگین می‌باشد به نظر می‌رسد عملیات بی‌خاک‌ورزی نتیجه رضایت‌بخشی نداشته باشد. همت و اسدی­خشویی (1376) نیز در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که عملیات بی‌خاک‌ورزی در مقایسه با سایر روش‌های خاک‌ورزی از عملکرد کمتری برخوردار است.

- انواع نظام‌های خاک‌ورزی

- نظام خاک‌ورزی مرسوم

خاک‌ورزی مرسوم عبارت است از یک سری عملیات خاک‌ورزی متداول و سنتی که در یک منطقه جغرافیایی مشخص برای ایجاد بستر مناسب بذر و تولید یک محصول معین به کار می‌روند. عملیات به کار رفته برای محصولات مختلف و از منطقه‌ای به منطقه دیگر حتی درون یک ناحیه به طور قابل ملاحظه‌ای تغییر پیدا می‌کند (باکینگهام و پائولی، 1387). معمولاً خاک‌ورزی مرسوم در سه نوبت انجام می‌شود که به ترتیب خاک‌ورزی اولیه،خاک‌ورزی ثانویه و خاک‌ورزی متناوب نام دارد. خاک‌ورزی اولیه از عملیات اساسی خاک‌ورزی مرسوم بوده و اکثراً با استفاده از گاوآهن برگرداندار، چیزل و زیرشکن اجرا می‌شود. در این نظام با زیرورو کردن خاک و قطع چرخه زندگی علف‌های هرز، حشرات و بیماری‌ها، سطح خاک عاری از بقایای گیاهی می‌ماند و بستر مناسبی برای رشد و نمو گیاه ایجاد می‌شود (گجری و همکاران، 1385). همچنین این نوع خاک‌ورزی باعث افزایش فشردگی خاک شده و خلل و فرج و ظرفیت آب خاک را کاهش (کاتس وایرو^[8] و همکاران، 2002) و موجب افزایش 25 درصد در فرسایش آبی و بادی (چن^[9] ، 2013) و از بین رفتن 10 درصد خاک زراعی سطحی و تخریب ساختمان خاک گردید (آزوز^[10] و همکاران، 2000). در واقع نظام‏های خاك‏ورزي مرسوم نه تنها نياز به انرژي نهاده‌ی بيشتري دارند، بلكه در درازمدت خصوصيات مناسب فيزيكي خاك را تخريب و آن را دچار فرسايش مي‏كنند (هلم^[11]،2000).

- نظام خاک‌ورزی حفاظتی

خاک‌ورزی حفاظتی مفهوم گسترده‌ای داشته و مفهوم وسیعی از عملیات و روش‌ها را در برمی‌گیرد. این نوع خاک‌ورزی از روش‌هایی متکامل شده که کاهش تردد ماشین‌آلات در مزرعه و افزایش عملکرد گیاهان، بدون انجام عملیات خاک‌ورزی‌های اولیه و ثانویه را توصیه می‌نمودند (گجری و همکاران، 1385). با نگهداری بیوماس گیاهی و وجود آن در سطح خاک از طریق اجرای روش‌های خاک‌ورزی حفاظتی موجب افزایش ضریب تولیدی خاک و حاصلخیزی در اراضی گرمسیری و افزایش 15-10 درصد در تولید شد (هانگ^[12] و همکاران، 2011). در خاک‌ورزی حفاظتی تکنیک‌هایی از قبیل بقایای گیاهی در سطح مزرعه، تناوب زراعی، کاربرد کود سبز و کنترل تردد ماشین‌های کشاورزی در سطح مزرعه به کار برده می‌شود (جوادی و رحمتی، 1383). این نظام خاک‌ورزی در نواحی خشک و نیمه‌خشک به خاطر بارندگی کم و درجه حرارت بالا مفید می‌باشد، زیرا نسبت به خاک‌ورزی مرسوم خاک را کمتر بر می‌گرداند (ازپینار و کای^[13]، 2006). نتایج 24 ساله اولسن^[14] و همکاران (2013) در مطالعه خاک‌ورزی حفاظتی در حدود 10 درصد افزایش عملکرد محصول و ماده آلی خاک، 25 درصد کاهش در هزینه‌های انجام عملیات خاک‌ورزی را نشان داد، همچنین خاک‌ورزی حفاظتی در مقایسه با خاک‌ورزی مرسوم راندمان مصرف آب را تا 20 درصد بهبود و فرسایش آبی خاک را تا 35 درصد کاهش داد.

[1] McGuire et al.

[2] Yano et al.

[3] Aulakh et al.

[4] Tejada et al.

[5] Kouyate et al.

[6] Mc verdu & Tressa

[7] Singer et al.

[8] Katsvairo et al.

[9] Chen

[10] Azooz et al.

[11] Helm

[12] Huang et al.

[13] Ozpinar & Cay

[14] Olson et al.

فهرست مطالب :

-گياهان کود سبز

- تأثير گياهان مختلف کود سبز بر عملکرد و اجزای عملکرد

- خاک‌ورزی (شخم)

- انواع نظام‌های خاک‌ورزی

- نظام خاک‌ورزی مرسوم

- نظام خاک‌ورزی حفاظتی

- اثر کودسبز و خاک‌ورزی بر خصوصيات فيزيکی خاک

- نظام بی‌خاک‌ورزی

- درصد رطوبت وزنی خاک

- جرم مخصوص ظاهری خاک

- تأثیر خاک‌ورزی بر سبزشدن گياه

- اثر نظام‌های خاک‌ورزی بر عملکرد و اجزای عملکرد محصول

- اثر تراکم بر عملکرد و اجزای عملکرد محصول

منابع