مقاله و تحقیق دانشجویی

توضیحات :

فایل تحليل شرايط اقليمي توليدات كشاورزي دز قالب Word در 16 صفحه.

بخشی از متن :

وجود دو رشته كوه البرز و زاگرس كه مناطق مركزي كشور را از سواحل درياي خزر، خليج فارس و درياي عمان جدا نموده همراه با پستي بلنديهاي متعدد باعث شده تا تنوع آب و هوائي وسيعي را در كشور ايجاد گردد و کشور شاهد اقلیم‌های مختلفی در سطح پهنه سرزمین باشد. محدوديت تعداد ايستگاه‌هاي هواشناسي كه به استناد آمار آنها عوامل اقليمي مورد تجزيه و تحليل قرار مي‌گيرند از يك طرف و وجود ميكروكليماهاي بسيار متعدد كه عمدتاً در شبكه‌هاي ايستگاه‌هاي هواشناسي نمي‌گنجند موجب شده اعلام نظر دقيق و قطعي نسبت به تأثير عوامل اقليمي به توليدات كشاورزي با مشكل و كم‌اطمينانی همراه باشد؛ ليكن در حد يك برآورد متأثر از آمارهاي ايستگاه‌هاي هواشناسي و تجربه سال‌هاي متعدد گذشته آثار ناشي از كاهش بارندگي و توزيع نامناسب آن و تغييرات درجه حرارت در فصول مختلف نسبت به برآورد آثار اين عوامل به توليدات كشاورزي پرداخته شده است.

1-5- زراعت:

1-1-5- زراعت ديم مناطق گرمسیر:

در اين مناطق عمدتاً مقدار بارندگي پايين و توزيع آن نيز متفاوت بوده است.

ـ استان خوزستان: اين استان اسفند و فروردين ماه فاقد بارندگي (بجز دو منطقه) بوده كه بجز اين دو منطقه بقيه مناطق اميدي به توليدات ديم آن نيست.

ـ استان بوشهر: بعلت عدم بارندگي ماه‌هاي اسفند و فروردين و گرماي هوا توليد قابل ملاحظه نخواهد بود.

ـ استان ايلام: بعضي مناطق نظير دره‌شهر توليد متوسط (50 درصد نرمال) و بقيه مناطق آسيب جدي ديده‌اند.

ـ مناطق جنوب فارس بارندگي زمستان و بهار ناچيز لذا انتظار توليد نمي‌توان داشت.

ـ‌ مناطق گرمسير كرمانشاه بعلت كم بودن بارندگي اسفندماه و عدم ريزش فروردين ماه خسارت اين مناطق بسيار جدي و حداكثر 20% توليد نرمال را خواهد داشت.

ـ مناطق گرمسير كهگيلويه و بوير احمد در بهمن و اسفند و فروردين فاقد بارندگي بوده لذا توليدي از آن متصور نيست.

كاهش توليد گندم ديم مقدار 360 هزار تن و جو ديم 130 هزار تن در اين مناطق برآورد مي‌گردد.

2ـ1ـ5ـ زراعت ديم مناطق معتدل سرد و سواحل درياي خزر:

ـ‌ مناطق معتدل لرستان: اين مناطق در زمستان بارندگي ناچيز و بهار نيز فاقد بارندگي بوده‌اند و اميد به توليد نيست.

ـ مناطق معتدل فارس: در دي و بهمن بارندگي متوسط ريزش داشته و اسفند و فروردين خشكي مطلق لذا اميدي به توليد نيست.

ـ استان گلستان بارندگي زمستان كم (50 درصد نرمال) و فصل پائيز تنها دو منطقه بارندگي مطلوب داشته و اسفند و بهار توأم با گرمي هوا بوده است، لذا حداکثر 40% توليدات نرمال بيشتر توليد نخواهد شد.

ـ مناطق معتدل كرمانشاه: اين مناطق در زمستان حدود 60% بارندگي نرمال را داشته، ليكن بارندگي فروردين ماه صفر بوده‌ لذا توليد با خسارت جدي مواجه بوده (حدود 35 درصد نرمال توليد خواهد شد).

ـ مناطق معتدل استان اردبيل: بارندگي بهمن ماه خوب بوده ليكن بارندگي اسفند كم و ناچيز و فصل بهار نيز با بارندگي بسيار كم و افزايش چشمگير درجه حرارت مواجه بوده است لذا كاهش حداقل 50% توليد قابل انتظار است.

لذا در این منطقه،‌ كاهش حدود 550 هزار تن گندم و 300 هزار تن جو برآورد مي‌گردد.

3ـ1ـ5ـ زراعت دیم مناطق سرد:

عمدتاً در اين مناطق بارندگي از آذرماه آغاز شده و فصل كشت را بايستي آذرماه به حساب آورد كه به علت تأخير در فصل مناسب كاشت كاهش محصول حتي در شرايط مطلوب قابل توجه مي‌باشد (حدود 15-10% ناشي از اين تأخير) ليكن وضعيت استان‌هاي سرد متفاوت است.

استان آذربايجان غربي پاييز خوب زمستان قابل قبول و در فروردين شمال آن بارندگي خوبي داشته است لذا در صورت استمرار بارندگي در باقيمانده فصل در منطقه شمال استان كاهش توليد چشمگير نبايستي باشد ليكن بارندگي جنوب فروردين ماه در جنوب استان خوب نبوده و بعضي مناطق ناچيز بوده و با اعمال افزايش درجه حرارت مي‌توان گفت جنوب استان حدوداً 15 تا 20 درصد با كاهش محصول مواجه خواهد شد.

در استان آذربايجان شرقي نيز بارندگي مؤثر در اغلب نقاط در آذرماه اتفاق افتاده اگر چه شمال استان در آبان ماه نيز بارندگي متوسطي داشته‌اند ليكن دي ماه تقريباً خشك سپري شده و در بهمن ماه بارندگي متوسط و خوبي ريزش نموده و در اسفندماه بارندگي بين نقاط مختلف كم و متوسط بوده است. در فروردين ماه نيز تبريز و شمال استان بارندگي خوبي داشته است و بقيه نقاط بارندگي مطلوب دريافت ننموده‌اند. با توجه به كاهش متوسط بارندگي تا اين تاريخ و آثار تغييرات فوق توأم با افزايش درجه حرارت اسفند و فروردين ماه مي‌توان اظهار داشت كه كاهش گندم شهرستان هاي شمالي استان حداقل 15 درصد و اين مقدار كاهش براي نقاط جنوبي و شرقي استان كه عمده مناطق توليد ديم استان است مقدار حداقل 60 درصد كاهش دور از انتظار نيست.

مناطق اردبيل : بارندگي اين استان در كليه ماه‌هاي فصول در حد قابل قبول بوده است (نه در حد نرمال) و تنها آثار ناشي از كاهش مقدار مطلق آن مي‌تواند مؤثر باشد البته در صورت وقوع ريزش‌هاي كافي در ماه‌هاي باقيمانده كاهش عملكرد 20-15% بيشتر نخواهد بود.

استان‌هاي قزوين و زنجان، چهارمحال و بختياري و مناطق سرد لرستان، كردستان مركزي، كرمانشاه، خراسان رضوي و شمالي و مناطق سرد فارس در اكثر مناطق فوق بارندگي در آذرماه آغاز شد و بارندگي دي ماه و بهمن ماه قابل قبول و اسفندماه ناچيز و فروردين ماه نيز بارندگي قابل قبول برخوردار نبوده‌اند. لذا تنش شديد بارندگي (كاهش مطلق و كمبود دو ماهه اخير) و گرم شدن اسفند و فروردين ماه باعث بروز خسارت شديد به ديمزارهاي مناطق سرد اين مناطق شده و به‌طور متوسط خسارت ناشي از تأخير كاشت و بارندگي كم و ناموزون و افزايش حرارت پيش‌بيني به كاهش بين 70-100 درصد محصول ديمزارهاي اين مناطق خواهد شد.

استان همدان در زمستان از بارندگي متوسط برخوردار بوده منتهي مناطق ديم‌زار آن در فروردین‌ماه از بارندگي كم تا متوسط برخوردار بوده‌اند لذا حداقل كاهش 30% توليد قابل انتظار است.

استان اصفهان و سمنان به علت نزديك صفر بودن بارندگي فصل زمستان و ماه بهار توليد ديمي نخواهد داشت.

در جمع كاهش توليد گندم ديم در مناطق سرد تاكنون حدود 6/1 ميليون تن و كاهش توليد جو ديم 150 هزار تن برآورد مي‌گردد.

لذا در جمع كاهش توليدات گندم ديم حداقل 5/2 ميليون تن خواهد شد. با تسري تحليل مذكور براي محصول جو ديم و با توجه به اينكه عمدتاً اين محصول نسبت به سرما حساس‌تر از گندم مي‌باشد و خسارت سرماي شديد را بايستي براي آن نيز منظور نمود. لذا پيش‌بيني مي‌گردد كه توليدات جو (عليرغم افزايش حداقل 9 درصد به سطح زير كشت آن بعلت افزايش بسيار زياد قيمت آن در سال 86) حداقل 580 هزار تن نسبت به سال‌هاي عادي كاهش خواهد داشت.

4-1-5- زراعت آبي:

در مورد محصولات آبي و تأثير خشكسالي بر آن چند نكته قابل ذكر است.

ـ اول اينكه استقرار خوب و مطلوب اغلب زراعت‌هاي آبي زمستانه (گندم و جو) مرهون ريزش جوي كافي در فصل مناسب كشت آنها مي‌باشد تا همراه با آبياري بتوان استقرار تعداد مطلوب بوته و رشد و آمادگي محصول براي شروع فصل سرما (در مناطق سرد و معتدل) را فراهم ‌نمايد. اغلب مناطق كشت غله در سال جاري از اين عامل محروم بوده‌اند (ناكافي بودن بارندگي در فصل كشت پاييز و يا وقوع بارش مناسب با تأخير (در آذرماه) همراه با شروع شدت سرما. در مشاهدات عینی آثار تأخیر در بارش به‌موقع در کیفیت محصولات آبی کاملاً ‌مشهود می‌باشد.

ـ دوم اينكه بعلت تداخل آبياري بهاره با كشت محصولات تابستانه در صورت وجود آبهاي سطحي كافي (وقوع بارش‌هاي كافي بهاره) امكان آبياري كامل غلات فراهم مي‌گردد. توفیق کشت بهاره در وجود آب سطحی کافی در فصل بهار است. همه‌جا تقریباً گندم و جو در آبیاری با محصولات بهاره رقابت دارند. این رقابت و تداخل موفقیت در کشاورزی را در گرو باران و آب سطحی کافی قرار داده است و لذا موفقیت در تولید یک محصول قطع به یقین بستگی به این دارد که زارع کدام گروه از محصولات را که دارای مزیت اقتصادی می‌باشد شناسایی و تولید خواهد کرد. می‌دانیم که امكان كشت محصولات صيفي نظير ذرت، چغندر قند، علوفه، برنج، و دانه‌هاي روغني مستلزم وجود آب كافي (سطحي و يا زيرزميني) مي‌باشد.

با توجه به پايين بودن مقدار بارندگي در تقريباً تمامي نقاط كشور و كاهش شديد آن در بسياري از استان‌ها پيش‌بيني محصولات آبي بشرح زير است:

ـ گندم آبي: حداكثر كاهش ناشي از خشكسالي 20 درصد در گندم آبي كه معادل 2 ميليون تن گندم خواهد شد. نظر این است که اگر کاهش تولید بیش از این باشد باید بررسی شود که به غیر از شرایط اقلیمی چه مسائلی موجب کاهش تولید شده است.

ـ جو: حداقل كاهش 25 درصد محصول جو آبي كه معادل 500 هزار تن در سال جاري است.

ـ كلزا: حداكثر توليد دانه كلزا در سال جاري 150 هزار تن پيش‌بيني مي‌گردد كه حدود 50 درصد سال گذشته است که اين كاهش هم به دليل كاهش سطح كشت و بارندگي مي‌باشد. مثلاً سطح زیر کشت کلزا در استان گلستان از 70 هزار هکتار به 22 هزار هکتار رسیده است و لذا نمی‌توان همه کاهش تولید را به حساب خشکسالی بگذاریم.

ـ ذرت: با توجه به اینکه زمان کنونی زمان کشت ذرت است، حداكثر كشت ذرت با توجه به كاهش بارندگي و افت شديد سطح آبهاي زيرزميني و كاهش آبهاي سطحي و دبي رودخانه‌هاي خوزستان حداكثر 180 هزار هكتار پيش‌بيني مي‌گردد كه حداكثر توليد آن 1100 هزار تن خواهد شد و با كاهش توليد حدود 1100 هزار تن نسبت به سال‌هاي جاري مواجه خواهد شد. در مورد سطح زير كشت در مناطق خوزستان و فارس كاهش چشمگيري بعلت كاهش آب رودخانه‌هاي كارون و دز و منابع آبهاي زيرزميني حدود 90 هزار هكتار و در مورد بقيه استان‌ها ممكن است سطح زير كشت با اتكاء به استفاده از اراضي آزاد شده كشت چغندر قند افزايش نيز يابد ليكن با كاهش منابع آبی پيش‌بيني مي‌گردد حدود 20-15% عملكردها‌ نيز كاهش يابد لذا دلايل مذكور عامل كاهش توليد خواهند بود.

ـ‌ چغندرقند: توليد چغندرقند عمدتاً بعلت تأثير سياست واردات بي‌رويه شكر طي دو سال گذشته و عدم حمايت از توليد داخلي آن و به مقدار حدود 2 ميليون تن خواهد رسيد (حدود 36 درصد متوسط توليد ساليانه) توضيح اينكه سياست مذكور باعث شد كه توليد چغندرقند از 6/6 ميليون تن سال 85 به 2/4 ميليون تن در سال 86 كاهش يافت و مقدار شكر توليدي چغندرقند در سال جاري حدود 260 هزار تن برآورد مي‌گردد.

ـ نيشكر: فشار کم‌آبی خوزستان تولید نیشکر را تحت تأثیر قرار خواهد داد. با توجه به كاهش بارندگي زمستانه در سرچشمه‌هاي كارون و دز و تأثير آن بر كاهش سطح زير كشت محصولات تابستانه استان خوزستان، حداكثر سطح زير كشت نيشكر حدود 40 درصد سطح قابل كشت فعلي (حدود 40 هزار هكتار) و شاید هم کمتر و توليد شكر آن نیز حدود 390 هزار تن خواهد شد و لذا كل شكر توليدي حدود 650 هزار تن و كاهش توليد نسبت به شرايط نرمال با كسري 750 هزار تن مواجه خواهد بود.

ـ برنج: طبق پیش‌بینی سازمان هواشناسی که میزان بارندگی استان‌های شمالی در ماه‌های آتی بهار و تابستان را حدود 87 درصد نرمال برآورد کرده و مورد قبول هم می‌باشد؛ لذا سطح زير كشت اين محصول در استان‌هاي مازندران و تا حدودی گیلان کاهش چشمگیری نخواهد داشت. کاهش سطح زیر کشت در استان‌های خوزستان، فارس، اصفهان، گلستان و ساير استان‌ها حدود 170 هزار هكتار كاهش مي‌يابد. با توجه به رفتار اجتماعی اهالی مازندران و گیلان که سعی می‌کنند همه سطح مزارع را به امید آبی که انشاءالله از باران و یا از منبع دیگری تأمین شود می‌کارند؛ اگر دولت کمی تدبیر کند و تجهیزات برای آنها تدارک ببیند، با توجه به اینکه این منطقه یعنی شمال کشور از آب زیرزمینی فقیر نیست؛ مشکلی پیش نخواهد آمد. اما با این وجود در مورد استان گيلان عامل اصلي، كم شدن آب رودخانه سفيدرود مي‌باشد كه منابع آبي آن از ارتفاعات استان‌هاي كردستان و زنجان سرچشمه مي‌گيرد و به علت كاهش شديد بارندگي در اين استان‌ها با كاهش منابع آبي مواجه مي‌باشد و در صورت كمك و مساعدت سريع دولت در تأمين امكانات و تجهيزات جهت استفاده و بهره‌برداري از منابع آب‌هاي محلي مخصوص آب‌هاي زيرزميني و با توجه به پيش‌بيني اميدبخش بارندگي در ماه‌هاي آينده (پيش‌بيني سازمان هواشناسي) دو استان گيلان و مازندران مي‌توان حداكثر كشت حدود 100 درصد استان مازندران و 90% استان گيلان را انتظار داشت. عامل دیگری که در میزان تولید مؤثر است افزايش بي‌رويه و تصنعی قيمت برنج طي ماه‌هاي اخير است که باعث می‌شود سطح زير كشت ارقام پرمحصول به كمتر از 50 درصد كاهش يابد و جای خود را به محصولات کیفی بسپارد. از طرفي شكنندگي منابع آب با توجه به سطح زير كشت باعث كاهش حداقل 7 درصد در عملكرد خواهد شد. لذا كاهش توليد ناشي از عوامل مذكور شامل آثار كاهش سطح زير كشت (730 هزار تن) و كاهش سطح ارقام هر محصول (100 هزار تن) و كاهش عملكرد (140 هزار تن) و حجم كاهش حدود يك ميليون تن شلتوك معادل 600 هزار تن كسري توليد برنج كشور خواهد شد. البته بحث عمده آن به علت عدم امکان کشت در استان‌های خوزستان، فارس، اصفهان، ایلام و لرستان (در حد صفر و عدم تولید) می‌باشد و امکان دارد بالاخره محدودیت‌های شدیدی ایجاد بکند ولی اتفاق دیگر کاهش تولید، همان کاهش 30 یا 40 هزار هکتاری سطح زیر کشت برنج در استان گلستان می‌باشد.

ـ محصولات علوفه‌اي: در اين گروه زراعت يونجه از آبياري كافي بخصوص ماه‌هاي گرم محروم خواهد شد. زارعين از خاصيت مقاومت به خشكي اين محصول استفاده خواهند كرد به این صورت که با توجه به اینکه می‌توان آبیاری یونجه را قطع و کاهش داد بدون اینکه زراعت از بین برود ولی اين امر حداقل يك تا دو چين برداشت را كاهش خواهد داد. پیش‌بینی این است که کشاورزان تعداد دفعات آبیاری یونجه را کم خواهند کرد و لذا توليد يونجه خشك حدود 600 هزار تن كاهش خواهد يافت. زراعت ذرت علوفه‌اي نيز كه در صورت ناكافي بودن آب در مناطقي چون فارس، مركزي، قزوين خراسان رضوي، تهران، اصفهان حداقل 15% كاهش خواهد يافت و كاهش توليدي به مقدار 750 هزار تن ذرت علوفه‌اي كاهش خواهد يافت. اگرچه همانطور که قبلاً بیان شد احتمال جایگزینی کشت ذرت با عدم کاشت چغندرقند وجود دارد. در خصوص محصولات مرتعی نیز باید اذعان نمود علوفه حاصل از نباتات مرتعي نيز تحت تأثير شرايط اقليمي سال جاري قرار گرفته و امسال خسارت جدی دیده‌اند. اگر توليدات علوفه مراتع كشور در شرايط نرمال مقدار حدود 11 ميليون تن برآورد نماييم وضعيت آن در سال جاري به صورت خلاصه بشرح زير پیش‌بینی می‌شود:

و...