مقاله و تحقیق دانشجویی

پیشینه و مبانی نظری تحقیق تحلیل فضایی مکانی فضای سبز شهری در 42 صفحه در قالب ورد قابل ویرایش

-1: پيشينه تحقيق..................................................................................................................................................................... 11

2-2: انواع فضاهای سبزشهری................................................................................................................................................ 15

2-2-1: فضاهای سبزعمومی.................................................................................................................................................... 15

2-2-2: فضاهای سبزنیمه عمومی............................................................................................................................................ 15

2-2-3: فضاهای سبزخیابانی................................................................................................................................................... 15

2-2-4: فضاهای سبزخصوصی............................................................................................................................................... 15

2-3: تقسیم بندی فضاهای سبز............................................................................................................................................... 15

2-3-1: پارک........................................................................................................................................................................... 16

2-3-1-1: طبقه بندی پارکها براساس هویت.......................................................................................................................... 16

2-3-1-2: طبقه بندی پارکها براساس اهمیت، مقیاس و حوزه نفوذ...................................................................................... 16

2-3-1-2-1: انواع پارکهای شهری در مقیاس واحد همسایگی............................................................................................. 17

2-3-1-2-2: پارک شهری در مقیاس محله............................................................................................................................ 17

2-3-1-2-3: پارک شهری در مقیاس ناحیه........................................................................................................................... 17

2-3-1-2-4: پارک شهری در مقیاس منطقه........................................................................................................................... 17

2-3-1-2-5: پارک فراشهری (پارکهای بسیار بزرگ)............................................................................................................ 17

2-3-2: باغها............................................................................................................................................................................ 18

2-3-3: فضای سبزخطی......................................................................................................................................................... 18

2-3-3-1: کمربندهای سبز..................................................................................................................................................... 18

2-3-3-2: فضای سبز معابر.................................................................................................................................................... 18

2-3-3-2-1: میادین................................................................................................................................................................ 18

2-3-3-2-2: فضای سبز گذرگاهها........................................................................................................................................ 18

2-3-4: فضای سبزعمودی...................................................................................................................................................... 19

2-3-4-1: بام های سبز........................................................................................................................................................... 19

2-3-4-2: دیواره های سبز..................................................................................................................................................... 19

2-4: تاریخچه فضای سبزدرجهان........................................................................................................................................... 20

2-5: تاریخچه فضای سبزدرایران............................................................................................................................................ 22

2-6: اهمیت،ضرورت ونقش های فضای سبزشهری.............................................................................................................. 24

2-6-1: اهمیت فضای سبزدرزندگی شهری........................................................................................................................... 24

2-6-2: نقش فضای سبزبراقلیم شهری................................................................................................................................... 26

2-6-3: نقش فضای سبزازبعدشهرسازی................................................................................................................................ 26

2-7: معیارهای برنامه ریزی فضاهای سبزشهری..................................................................................................................... 27

2-7-1: سرانه ها واستانداردهای فضای سبزشهری................................................................................................................ 27

2-8: معیارهای محیطی فضای سبزشهری................................................................................................................................ 30

2-9: معیارهای مکانیابی فضای سبزشهری.............................................................................................................................. 30

2-10: مکان شناسی فضای سبز............................................................................................................................................... 31

2-11: عوامل موثردرطراحی فضای سبز................................................................................................................................. 37

2-11-1: نیازهای بیولوژیکی................................................................................................................................................... 37

2-12: اثرات فضاهای سبزدربهبودشرایط محیط زیستی......................................................................................................... 38

2-12-1: اثرات فضای سبزدرکاهش آلودگی صوتی............................................................................................................... 39

2-12-2: اثرات تفرجگاهی فضای سبز................................................................................................................................... 40

2-13: ضوابط معماری انواع فضاهای سبزشهری.................................................................................................................... 40

2-13-1: ضوابط طراحی خطی.............................................................................................................................................. 40

2-13-2: ضوابط ایجاد فضاهای سبزبرحسب اقلیم منطقه..................................................................................................... 42

2-13-3: ضوابط مربوط به آب درفضاهای سبز..................................................................................................................... 42

2-13-4: ساختمانهاوتأسیسات موردنیاز فضاهای سبزشهری................................................................................................. 43

2-1: پيشينه تحقيق

بنابر اسناد علمی و تاریخی آغاز طراحی منظره و فضاي سبز به ایرانیان نسبت داده میشود. پیشینه پردیسهاي ایران به سده چهارم میلادي بر میگردد. این عنوان به باغهایی گفته می شد که براي تفرج همگان بنا شده است. واژه پردیس ریشه سانسکریت داشته و به مفهوم بهشت است که در متون انگلیسی همان واژه سانسکریت یعنی «paradis» به کار برده میشود، در تورات نیز از پردیسهاي ایران باستان صحبت به میان رفته است. در طول زمان به تدریج باغها و شکارگاههاي اختصاصی گسترش یافت. همزمان با گسترش شهرها اقدام به ایجاد باغهاي ملی، میدانها و پاركهاي عمومی با فرم و ویژگیهاي متفاوت گردید. نخستین قطعه جنگلی که براي این منظور در نظر گرفته شد، بخشهایی از جنگلهاي واقع در بین گنبد و بجنورد، معروف به جنگل گلستان بود که در سال 1366 به طور رسمی به عنوان پارك ملی نامگذاري گردید و در همان سال نخستین پارك جنگلی طبیعی توسط مهندس آشتیانی بنیانگذار پاركهاي جنگلی در جاده هراز- آمل طراحی و بنا گردید و نیز همان سال نخستین پارک جنگلی دست کاشت درخرگوش دره تهران بنا شد (شریفی، 11371: 180 و 181). نظریه هاي چند وجود دارند که به نوعی در اهداف آنها بر فضاي سبز و نیاز مبرم شهر به داشتن این فضاها بحث شده است. البته مکتبهایی هم بوده اند که به نوعی براي رفع مشکلات شهري ناشی از صنعت و کالبد بی روح شهري، ایده هایی مانند کار بر روي زمین به عنوان اوقات فراغت، الگوي شهر- پارك براي تمرکز زدایی از شهرهاي قدیمی و... را ارائه کرده اند. از جمله این مکتبها میتوان به : اصلاح گرایی، شیکاگو، مدرنیسم، طبیعت گرایی، آمایش انسانی و نظریه توسعه پایدار اشاره کرد. برخی اندیشمندان این گونه در نظریه هاي خود درباره فضاي سبز سخن گفته اند:

کامیلوزیته شهرساز اتریشی در سال1889، در کتاب خود به نام « شهرسازی» چاره کار را در بازگشت به شیوه هاي هنري قرون وسطی پیشنهاد نمود. او میخواست زشتی معمولی شهر اواخر سده نوزدهم را از میان بردارد و شهر را به غناي هنر، زندگی و تحرك آراسته گرداند. گشودن مرکز میدان شهرها یا جا به جا کردن مجسمه ها وبرجهاي یادگار به یک گوشه میدان، ایجاد باغچه در حیاط آپارتمانهاي مسکونی به جاي کانونهاي شلوغ شهر، برپا داشتن دیوارهاي بلند در پیرامون پاركهاي همگانی براي نگهداري از آنها در برابر سرو صداي خیابان همه رفرمهایی طبیعی بودند که کامیلوزیته پیشنهاد کرد (شیعه، 1382: 32). ابنزر هاوارد در پایان سده نوزدهم، از جمله راه حلهایی که براي بسیاري از مسائل سکونت در شهر پیشنهاد نمود اندیشه ایجاد شهرهاي باغ مانند بود. پیشنهاد هاوارد اقدام به امري بزرگ بود، یعنی رهایی از جنبه هاي مضر انقلاب صنعتی و از میان بردن محلات فقیر نشین و پر جمعیت که زاییده صنعت بود. هاوارد در طرح شهرهاي باغ مانند خود، شهر را به صورت چند دایره متحدالمرکز در نظر گرفت که دایره میانی و حلقه بیرونی شهر را فضاي سبز و باغها در بر میگرفت زیاري، 1383: 24) .

تونی گارنیه به ابتکار خود طرح یک شهر کامل را براي سکونت 35000 نفر ارائه داد و آن را شهر صنعتی نامید. در کوي صنعتی پیشنهادي وي، عوامل مختلط شهر، محل کار، محل سکونت، تفریحگاهها و .... کاملا از یکدیگر جدا هستند و کمر بند سبز بخش صنعتی شهر را از بخش اصلی آن جدا می سازد و خانه ها در میان پارك بنا میشوند( شیعه، 1382: 44). امروزه به دلیل درك مدیران از نیاز روز افزون جامعه شهري به گسترش فضاي سبز براي کنترل افزایش آلودگی زیست محیطی و تنشهاي روانی جامعه، بهاي فراوانی داده میشود. در رابطه با کاربرد هنر دراحداث فضاي سبز، شهرداري تهران و مناطق چندگانه آن به ویژه سازمان پاركها با علاقه مندي آغازگر حرکتهاي نوینی بوده اند. هنر همچون نقش فشرده اي از زیبایی طبیعت، انسان امروزي را اغناء میکند و او را در ارتباط همیشگی با اصل خویش نگاه میدارد. کاربرد هنر در احداث فضاي سبز نه تنها از نظر روانشناسی اجتماعی و محیط زیست بلکه به لحاظ تأمین امنیت اجتماعی نیز قابل اهمیت است. این حرفه در یکصد و چند سال پیش در ایالات متحده توسط «فردریک لاو کلاستید» پدید آمد و اهمیت آن مانند حرفه معماري با احداث پارك مرکزي نیویورك توسط همین شخص، به معماران و مهندسان نشان داده شده و از آن پس به صورت یک رشته دانشگاهی درآمد (صدر نوري، 1371: 151).

از آنجائیکه مقوله فضای سبز در کشور ما موضوع جدیدی محسوب می شود به لحاظ علمی و کاربردی هنوز در جایگاه واقعی خود قرار ندارد و منابع موجود صرفاً بر جنبه های توصیفی تأکید دارد. در زمینه بررسی و تحلیل کاربری فضای سبز شهری در بندر انزلی تاکنون مطالعه مشخصی صورت نگرفته است و بیشتر مطالعات و تحقیقات انجام شده جنبه توصیفی داشته اند و مطالعاتی در حد تهیه شناسنامه که از سوی سازمان پارکها و فضای سبز شهر انزلی انجام شده است. اما در سطح کشور با توجه به اهمیت و ضرورت توسعه فضاهای سبز شهری، مطالعات و بررسی های متعددی در ارتباط با کاربری مورد بحث صورت گرفته که هریک از زاویه ای متفاوت کاربری مذکور را مورد نظر قرار داده و اهداف متنوعی را دنبال
کرده اند. از جمله این تحقیقات پایان نامه های دانشجویی در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری می باشند.

1. کتاب سبز شهرداری ها جلد نهم از احمد سعیدنیا که در سال 1383 توسط سازمان شهرداری ها منتشر شده است که در آن کتاب از کلیات فضای سبز از قبیل تعاریف، طبقه بندی، ضوابط و مقررات مربوط به فضای سبز بحث شده است. منظور از فضای سبز شهری، نوعی از سطوح کاربری زمین شهری با پوشش گیاهی انسان ساخت که هم واجد بازدهی اجتماعی و هم واجد بازدهی اکولوژیکی هستند. (سعیدنیا، 1383، ص29).
2. منبع دیگری که می توان نام برد کتاب برنامه ریزی و طراحی فضای سبز شهری که مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران در تیرماه 1380 منتشر کرد و در آن از تعاریف فضای سبز و معیارهای منظرسازی و باز شهری و اصول مدیریت و حفظ فضای سبز شهری از جمله شهر تهران پرداخته شده است.
3. کتاب پارادایم های پردیس درآمدی بر بازشناسی و باز آفرینی باغ ایرانی از آزاده شاهچراغی توسط جهاد دانشگاهی واحد تهران منتشر شده است.
4. هنریک مجنونیان در کتاب مباحثی پیرامون پارکها و فضای سبز و تفرجگاه که در سال 1374 سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران آن را منتشر کرد. در فصل اول کتاب خود از منابع تفرجگاهی و طبقه بندی و طرح ریزی این فضاها پرداخته است و در فصل دوم به ارزیابی اقتصادی فضای سبز می پردازد. و در فصل سوم به مفهوم جدید از جنگل شناسی می پردازد . ودر فصل آخر این کتاب به نقش فضای سبز شهری در بهبود شرایط زیست محیطی شهرها پرداخته است.
5. مسعود مردوخی مقاله ای با عنوان نگهداری و توسعه فضای سبز که در مجموعه مقالات و سمینار فضای سبز که توسط سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران در سال 1371 انتشار یافت دارد.
6. سید محسن حبیبی در کتاب سرانه کاربری های شهری که سازمان ملی زمین و مسکن در سال 1378 منتشر نمود به گزارشی از سرانه های استاندارد فضای سبز شهری در جهان اشاره نموده است.
7. پايان نامه كارشناسي ارشد رشته شهرسازي ، بررسي و تحليل كاربري فضاهاي سبز (پارك هاي درون شهري) از ديدگاه برنامه ريزي شهري (نمونه موردي: مناطق 1 و 8 شهرداري تبريز)، اكبر اسماعيلي، به راهنمايي: دكتر علي عسگري ، دانشگاه تربيت مدرس.در اين پژوهش با استفاده از GIS به بررسي و تحليل كاربري فضاي سبز (پارك هاي درون شهري) در مناطق 1 و 8 شهرداري تبريز پرداخته شده، تا چگونگي توزيع اين نوع كاربري در سطح محدوده، مورد بررسي قرار گرفته و ميزان انطباق و عدم انطباق آن با طرح هاي فرادست شهري، رعايت و عدم رعايت سلسله مراتب كاركردي پارك ها و ميزان سازگاري و ناسازگاري بين كاربري فضاي سبز و ساير كاربري ها تعيين گردد.
8. پايان نامه كارشناسي ارشد، مكانيابي و مدل سازي پراكنش فضاي سبز شهري (پارك در مقياس محله) مطالعه موردي: منطقه 1 شهرداري سنندج/خالد عبري، به راهنمايي: دكتر محمدرضا پورمحمدي، رشته جغرافيا و برنامه ريزي شهري، دانشگاه تبريز. اين تحقيق به ارزيابي مكانيابي فضاي سبز ناحيه 1 شهر سنندج و تعيين مكان بهينه فضاي سبز اين ناحيه، بر اساس متغيرهاي اساسي با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS)و با توجه به مدل هاي مكانيابي كاربري اراضي همچون: مدل همپوشاني شاخص ها و تحليل سلسله مراتبي مي پردازد.
9. پايان نامه كارشناسي ارشد، تحليل كاربري فضاي سبز در شهر بناب/عليرضا غلام زاده، به راهنمايي: دكتر زهره فني، رشته جغرافيا و برنامه ريزي شهري، دانشگاه شهيد بهشتي.اين تحقيق به بررسي ميزان سرانه فضاي سبز در نواحي پنج گانه شهر بناب و نحوه توزيع آن در سطح نواحي پرداخته و به ارائه پيشنهادهايي جهت بهبود وضعيت موجود مي پردازد.
10. كاربرد سامانه اطلاعات مكاني در برنامه ريزي كاربري فضاي سبز (بوستان هاي شهري) مطالعه موردي: شهر قدس،مهندس غلامرضا كريم زاده ـ افسانه بردبار،اداره كل GIS سازمان نقشه برداري كشور.مطالعه موردي در اين تحقيق مربوط به برنامه ريزي فضاي سبز شهر قدس استان تهران است. در اين تحقيق با استفاده از سامانه اطلاعات مكاني GIS، وضعيت توزيع و پراكنش بوستان ها و سرانه مربوط در محلات مختلف شهر مورد بررسي قرار گرفته و سپس مكان هاي مناسب براي احداث فضاهاي جديد و جبران كمبودهاي موجود تعيين گرديده است.
11. پایان نامه کارشناسی ارشد مهران قدوسی با عنوان تحلیل پراکندگی پارک های شهری می توان اشاره کرد.
12. پایان نامه کارشناسی ارشد جمال محمدی با عنوان اولویت سنجی مکانی توسعه فضاهای سبز و پارک های شهری با استفاده از روش AHP (نمونه موردی : شهر میاندوآب). در پژوهش حاضر ضمن ارزیابی وضعیت موجود توزیع و پراکندگی پارکها و فضاهای سبز شهری میاندوآب، با استفاده از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی (AHP ) اولویت های مکانی توسعه این فضاها در سطح نواحی شهر ، میزان دسترسی، تراکم جمعیت، سرانه موجود فضای سبز و سازگاری با کاربری های دیگرمی توان اشاره کرد.
13. پایان نامه کارشناسی ارشد حسین پورقیومی با عنوان تحلیل مکانی- فضایی پارکهای شهری شهر نورآباد با استفاده از GIS، این پژوهش با ارائه الگوی مناسب و با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و مدل همپوشانی شاخص ها(IO) به دنبال توزیع بهینه فضای سبز در شهر نورآباد است، برای رسیدن به این منظور با استفاده از نرم افزار GIS و پس از طی کردن مراح جمع آوری داده، تهیه لایه اطلاعاتی جدید، طبقه بندی و ارزش گذاری لایه ها و نهایتاً وزن دهی و همپوشانی لایه های اطلاعاتی به الویت بندی زمین های شهر نورآباد برای ایجاد فضای سبز جدید پرداخته شد. در نهایت زمین های این شهر از لحاظ قابلیت ایجاد پارک شهری جدید به هفت دسته تقسیم بندی گردید. همچنین نتایج این تحقیق نشان دهنده توانمندی های سیستم اطلاعات جغرافیایی در مکان یابی انواع خدمات شهری از جمله فضاهای پارک است.
14. پایان نامه کارشناسی ارشد جواد محمدی با عنوان تحلیل پراکندگی فضایی و مکان یابی فضای سبز شهری در منطقه 2 تبریز کار کرده است .
15. پایان نامه کارشناسی ارشد معصومه ستوده در مورد فضای سبز شهری و نقش آن در ساماندهی فضایی شهر همدان در دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت کار کرده است.

پایان نامه کارشناسی ارشد سعید بان نیز در مورد تحلیل جغرافیایی و ساماندهی فضای سبز شهری مطالعه موردی پارکهای درون شهری در دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت کار کرده است.