مقاله و تحقیق دانشجویی

پیشینه تحقیق و مبانی نظری برنامه ريزي توريسم با تاکيد بر توسعه پايدار در 41 صفحه در قالب ورد قابل ویرایش.

فهرست مطالب و بخشی از متن :

-1- واژه شناسي توريسم..................................................................................................................................... 9

2-2- مفهوم توريسم............................................................................................................................................ 10

2-3-تعريف جهانگردي ....................................................................................................................................... 10

2-4- مهم­ترين ديدگاه‌هاي ارائه شده درزمينه گردشگري................................................................................. 11

2-4-1- جهاني شدن.......................................................................................................................................... 11

2-4-2- فرهنگ پذيري ...................................................................................................................................... 12

2-4-3- نوسازي .................................................................................................................................................. 12

2-4-4- سلسله مراتب نيازها وتوريسم ............................................................................................................. 12

2-4-5- انگيزش.................................................................................................................................................. 13

2-4-6- نظريه عطاياي الهي............................................................................................................................... 13

2-4-7- نظريه هزينه نسبي................................................................................................................................ 13

2-4-8- نظريه مزيت مطلق و دانش فني........................................................................................................... 13

2-4-9- نظريه شرايط تقاضا .............................................................................................................................. 13

2-5- اصطلاحات گردشگري در متون علمي‌و سازمان جهاني گردشگري................................................... 17

2-6- انواع گردشگري.......................................................................................................................................... 18

2-6-1-توريسم معمولي...................................................................................................................................... 18

2-6-2-توريسم بر مبناي طبيعت....................................................................................................................... 19

2-6-3- توريسم ماجراجويانه ............................................................................................................................. 19

2-6-4-توريسم محصور........................................................................................................................................ 19

2- 6- 5- توريسم سلامتي.................................................................................................................................. 19

2- 6-6- توريسم مصرفي..................................................................................................................................... 19

2- 6-7- اكوتوريسم ............................................................................................................................................ 20

2-6-8- جهانگردي بر مبناي هدف از مسافرت جهانگردان............................................................................... 20

2-6-9- جهانگردي برمبناي مبدأ جهانگردان.................................................................................................... 20

2-6-10- جهانگردي بر مبناي سطح درآمد جهانگردان.................................................................................... 20

2-6-11- توريسم تفريحي ................................................................................................................................. 21

2-6-12-توريسم شهري .................................................................................................................................... 21

2-6-13- توريسم طبيعت گرا ............................................................................................................................ 22

2-7- اهداف گردشگران....................................................................................................................................... 23

2-8- شهر و توريسم ........................................................................................................................................... 23

2-9- ويژگي‌هاي بارز صنعت توريسم .............................................................................................................. 24

2-10- برنامه ....................................................................................................................................................... 24

2-10-1- پيشينه برنامه ريزي ........................................................................................................................... 24

2- 10- 2- تعريف برنامه ريزي........................................................................................................................... 25

2- 10-3- سطوح برنامه ريزي توريسم.............................................................................................................. 26

2-11- توريسم پايدار........................................................................................................................................... 27

2- 11-1- پيشينه مفهوم توسعه پايدار.............................................................................................................. 27

2- 11-2- تعاريف توسعه پايدار.......................................................................................................................... 28

2- 11-3- ابعاد توسعه پايدار.............................................................................................................................. 29

2- 11-4- ارتباط گردشگري پايدارو توسعه پايدار............................................................................................. 31

2- 11-5- اصول توريسم پايدار........................................................................................................................... 31

2-11-5 -1 -مشارکت ....................................................................................................................................... 31

2-11- 5-2-حضور ذينفع‌ها............................................................................................................................... 32

2-11-5-3 - اشتغال براي افراد محلي.............................................................................................................. 32

2-11-5-4- ارتباطات بازر گاني ........................................................................................................................ 32

2-11-5-5 - پايداري منابع................................................................................................................................ 32

2-11-5-6 - هماهنگي در هدف‌ها.................................................................................................................... 32

2-11-5-7 - همکاري ........................................................................................................................................ 33

2-11-5-8 - ظرفيت پذيرش ............................................................................................................................ 33

2-11-5-9 - نظارت و ارزشيابي ........................................................................................................................ 33

2-11-5-10 -پاسخگويي .................................................................................................................................. 34

2-11-5-11- آموزش ......................................................................................................................................... 34

2-11-5-12- حفظ هويت ................................................................................................................................ 34

2- 11- 6 - اصول اساسي توسعه پايدارگردشگري............................................................................................ 34

2-12- نقش گردشگري در اقتصاد وايجاد اشتغال.............................................................................................. 36

2-13- پيامد‌هاي اجتماعي – فرهنگي توريسم................................................................................................ 39

2-14- ملاحظات اقتصادي، زيست محيطي و اجتماعي – فرهنگي................................................................ 41

2-15- آينده صنعت توريسم ....................................................................................................................... 45

2- 16- درآمد حاصل از صنعت گردشگري در مناطق مختلف جهان................................................................ 48

2-1- واژه شناسي توريسم

واژه توريسم از نظر اتيمولوژي از کلمه tour مشتق شده است به معناي سيرو سفر از يک نقطه به نقطه ديگر مي‌باشد. توريسم در زبان فرانسه هم به معني مسافرت به اطراف و اکناف و مشتق از کلمه tour است.(قره نژاد،1374 :42 ).درکتاب گردشگري(ماهيت و مفاهيم) درباره ريشه لغت گردشگري tourism اين گونه بيان شده است

اين کلمه از کلمه tour به معناي گشتن اخذ شده است که ريشه در لغت لاتين turns به معناي دور زدن، رفت و برگشت بين مبدأ و مقصد و چرخش داردکه از يو نا ني به اسپانيايي و فرانسه راه يافته است. در فرهنگ وبستر گردشگري به سفري که در آن مسافرتي به مقصدي انجام مي‌گيردوسپس بازگشتي به محل سکونت را در بر دارداطلاق مي‌گردد. در فرهنگ لانگمن گردشگري به معناي مسافرت وتفريح براي سرگرمي‌معنا شده است در فرهنگ لاروس گردشگري به معناي براي تفريح (لذت يا رضايت ) آمده است.(پاپلي يزدي، سقايي،1385 :18-19).

2-2- مفهوم توريسم

توريسم براساس تعريف سازمان جهاني توريسم، به كلية فعاليت‌هاي افرادي اطلاق مي‌شود كه به مكان‌هايي خارج از محيط عادي خود به منظور گذراندن ايام فراغت، انجام كار و ساير هدف‌ها، براي مدت كمتر از يك سال مي‌روند. به اين ترتيب، محور توريسم از مسافرت‌هايي كه صرفاً به منظور گذراندن تعطيلات و سپري كردن چند روز براي ديدار دوستان و آشنايان و بازديد از مناطق جذاب انجام مي‌گيرد، بسي فراتر مي‌رود (زاهدي، 1385: 4).

توريسم مجموع پديده‌ها و ارتباطات ناشي از کنش متقابل ميان گردشگردان، سرمايه، دولت‌ها و جوامع ميزبان، دانشگاه‌ها و سازمان‌هاي غيردولتي، در فرايند جذب، حمل و نقل، پذيرايي و کنترل گردشگران و ديگر بازديدکنندگان است ( Weaver,2000: 3).

گردشگري مجموعه مسافرت‌هايي را دربرمي‌گيرد که به منظور استراحت وتفريح يا ديگرفعاليت‌هاي شغلي ويا اينکه به منظور شرکت در مراسم خاص انجام مي‌گيرد وغيبت شخص گردشگر از محل سکونت دائم خود درطي اين مدت موقتي وگذرا مي‌باشد. بديهي است کساني که اقدام به مسافرت‌هاي شغلي منظمي‌بين محل کار و زندگي خود مي‌کنند مشمول اين تعريف نمي‌شود ( Inskeep.2002 )

مفهوم توريسم و گردشگري با مفاهيمي‌همچون سيرو سفر، گذران اوقات فرافت،از شهري به شهر ديگررفتن و يا زياد سفر کردن در آميخته مي‌با شد که معمولا اين حر کت و جابجايي به منظور آشنايي باملل ديگر وشناخت و کسب آگاهي ويا امور تجاري و مذ هبي انجام مي‌گرفته است البته مفهوم جهانگردي در دنياي قديم و جديد تغييراتي يافته است زيرا در دنياي قديم جهانگردي شامل فعاليت‌هاي خاصي همچون زيارت، سفرهاي تجاري وبا زرگاني، سفر‌هاي ما جرا جو يانه سيا سي و اقتصادي بوده که در مقياس اندک انجام مي‌شده است.اما امروزه جهانگردي بعنوان يک مسئله مهم فرهنگي،اقتصادي،سياسي،اجتماعي درسطوح ملي، جهاني مد نظر مي‌باشد که داراي اثرات مثبت و منفي مي‌باشد.

2-3-تعريف جهانگردي

ازگردشگري در منابع مختلف تعاريفي ارائه شده که در اينجا به چند نمونه آنها اشا ره ميکنيم :به مجموعه مسافرت‌هايي که از يک نقطه مبدأ ومقصد بدون انگيزه اقامت طولاني انجام گيرد فعاليت توريستي گويند. انگيزه فعاليت توريستي در وا قع مي‌تواند استراحت،تفريح،وتجارت باشد.(فيض بخش،1355: 15)

گيلوي Gilwie يکي از کارشناسان برجسته اقتصادي اروپا جهانگردي را اينچنين تعريف نموده است تمام افرادي که کشور خود را به قصد کشوري ديگر ترک نمايند وکمتر از يکسال در خارج اقامت نموده وبراي هزينه اقامت خود هيچگونه درآمدي در کشور مورد بازديد نداشته باشند جهانگرد شناخته مي‌شوند.(همان :15)

همچنين در يکي از نخستين کتبي که در مورد جهانگردي درسال 1933 انتشار يافت جهانگرد به کسي اطلاق مي‌شد که دو شرط در باره او مصداق داشته داشته باشد‌.اول آنکه از محل اقامت خود براي مدتي کمتر از يک سال دور بوده دوم اينکه در محل جديد کسب درآمد ننمايد.(الواني،دهدشتي،1373 :20)

توريسم براساس تعريف سازمان جهاني توريسم به کليه فعاليت‌هاي افردي اطلاق مي‌شود که به مکان‌هايي خارج از محيط عادي خود به منظور گذراندن ايام فراغت،انجام کاروساير هدف‌ها براي مدت کمتراز يک سال مي‌روند به اين ترتيب محدوده توريسم از مسافرت‌هايي که صرفا به منظور گذراندن تعطيلات و سپري کردن چند روز براي ديدار دوستان و آشنايان و بازديد از مناطق جذاب انجام مي‌گيرد بسي فراتر مي‌رود

در تعريفي که سازمان ملل ارائه کرده است توريست فردي است که بيش از يک روز وکمتر از يک سال در محلي غير از محل اصلي اقامت خود بماند‌. اين تعريف سفرهاي تجاري و بازرگاني را شامل مي‌شود اما سفر‌هاي مرتبط با کار کنان نظامي‌،ديپلمات‌ها،مها جران و دانشجو يان را در بر نمي‌گيرد (زاهدي،1385 :4 )

در کتاب گردشگري شهري گردشگري اينگونه تعريف شده است. گردشگري فعاليتي است که فرد در مسافرت و در مکاني خارج از محيط عادي خو د انجام مي‌دهد اين مسافرت بيش از يک سال طول نمي‌کشد و هدف تجارت يا فعا ليت‌هاي ديگر است.(موحد،1386 :14 ).

درتعريف ديگر اريک کوهن گردشگر را مسافر داوطلب و موقت که اميد لذت بردن از يک تجربه متنوع و تازه طي يک سفر دو سفره نسبتا طولاني و غير تکراري را دارد تعريف مي‌کند.( لي، 1378: 5).

گردشگري فعاليتي اجتماعي است که شامل رفتار انساني، استفاده از منابع، تعامل با ديگران، اقتصاد و محيط است ( Holden,2000: 3).

2-4- مهم­ترين ديدگاه‌هاي ارائه شده درزمينه گردشگري

2-4-1- جهاني شدن

گردشگري بين المللي به عنوان اميد بخش ترين وپيچيده ترين وجايگزين ترين صنعتي است که جهان سوم با آن روبرواست. رشد سريع پيشرفت‌هاي تکنولوژي وافزايش تعداد کشورهايي که از کنترل دولتي به سوي اقتصاد بازار حرکت مي‌کننددرحال ايجاد روندهاي شديد به سوي جهاني شدن است وسبب تغييراتي مهم درحوزه جهانگردي بين المللي خواهد شد. فرايند جهاني شدن درحال شتاب گرفتن است، اما اين امرسبب تغييرچهره اين واقعيت که جهانگردي بين المللي اساسأ موقوف به مهم ترين کشورهاي صنعتي جهان شده است. نگاهي گذرا به الگوي جريان مسافر نشان مي‌دهد که مبادلات جهانگرد غالبا درحال گسترش است وجهانگردان انتخاب‌هاي نامحدود دارند.

2-4-2- فرهنگ پذيري

نظريه فرهنگ پذيري عنوان مي‌کندکه وقتي دو فرهنگ براي مدت طولاني با هم تماس پيدا مي‌کنند. يک مبادله انديشه‌ها و محصولات جايگزينش مي‌شودکه در سطح متفاوتي از همگرايي بين فرهنگ‌ها را ايجاد مي‌کندبدين معنا که آنها شبيه تر مي‌شوند. تاثير ميهمان وميزبان که در بحث فرهنگ‌ها مطرح است از سه طريق انجام مي‌گيرد. الف) وقتي که توريست‌ها کالا يا خدمات را از مردم محلي در بازار يا هتل‌ها يا رستوران‌ها خريداري مي‌کنند. ب) وقتي که توريست‌ها وميزبان‌ها داراي تسهيلات مشابهي مانند سرگرمي‌هاو.... باشند ج) وقتي که آنها به طور هدفمندانه اي همديگر را ملاقات مي‌کنند تا يکديگر را به کيش هم درآورند ويا انديشه‌ها وتجربيات يا اطلاعات را مبادله نمايند.

2-4-3- نوسازي

ديويد‌هاريسون ديدگاه نوسازي را در مطالعه توريسم به کاربرده است وي معتقد است اگرچه سهم اقتصادي واجتماعي توريسم بين المللي درراستاي توسعه ملي داراي انشعابات نظري روشن است اما توريسم هم درگير نوسازي وهم رويکردهاي توسعه نيافتگي است‌.ايشان معتقدند براي ايجاد صنعت توريسم پررونق بايد نوسازي درتمامي‌زمينه‌هاي اجتماعي، سياسي، اقتصادي وفرهنگي صورت گيرد.

2-4-4- سلسله مراتب نيازها وتوريسم

تايلمن نظريه سلسله مراتب نيازهاي مزلو را درجهت تشريح رضايت مندي توريستي به کار مي‌برد طبق نظريه مزلو همه انسان‌ها داراي نيازهاي مشترک وفطري هستندکه درسلسله مراتبي از نيرومندترين تا ضعيف ترين قرار مي‌گيرندکه بايد اين نيازها ارضاشوند. نيازهايي که درپايين قراردارندبايد قبل از نيازهايي که در بالا هستند ارضا شوند. با توجه به سلسله مراتب نيازهاي مزلو يک توريست که براي انجام فعاليت توريستي به کشورديگري سفرمي‌کند بايد درجامعه ميزبان نيازهايش برطرف شود اگرجامعه ميزبان بتواند نيازهاي توريست را برطرف نمايد توريست به رضايت مندي مي‌رسددرغير اين صورت سطح رضايت او پايين خواهد آمد.

2-4-5- انگيزش

مونتينهووکوپر نظريه انگيزه را در مورد توريسم به کاربرده اند مطابق نظر مونتينهو انگيزه موقعيت نيازهاست‌. انگيزه شرايطي را بيان مي‌کند که افراد را در برمي‌گيردکه به نيازهاي خويش پاسخ گويندوبه رضايت مندي برسد.

کوپر دراين مورد بيان مي‌دارد که شناخت درست تقاضاي توريستي درسطح فردي پيامد جرياني مي‌باشد

که وابسته به عوامل مختلفي است‌. عوامل متشکل از نيازها و اميال که فراهم بودن پول،زمان، وتصورات و ادراک‌ها ونگرش‌ها آن را شکل مي‌دهند.( طرح جامع منطقه نمونه گردشگري سليمان تنگه‌. 1385)

عوامل تعيين کننده گردشگري بين المللي،عواملي هستند که باتوجه به مبادلات بين المللي،خدمات گردشگري هرکشور را دائماًدربخش بين المللي کارتحت تأثيرقرار مي‌دهند.

مطالعه اقتصادي عوامل تعيين کننده گردشگري بين المللي، متکي بر روش بررسي نظري است؛ که مطالعات تجربي آن را تأييد مي‌کند. بدين منظور، نظريات افتصادي از قبيل نظريه تخصصي نمودن امور بين الملل بسيا ر موثر هستند‌. براساس نظريات تجارت بين المللي چهار عامل، تعيين کننده موقعيت يک کشور در مبادلات گردشگري بين الملل است:

2-4-6- نظريه عطاياي الهي

2-4-7- نظريه هزينه نسبي

2-4-8- نظريه مزيت مطلق و دانش فني

2-4-9- نظريه شرايط تقاضا

اين چهار عامل تا حد زيادي مي‌توانند بيانگر توزيع بين المللي و روندهاي گردشگري باشند.

نظريه عطاياي الهي در سال 1919 توسط ئي- هکشر به وجود آمد و در سال 1933 به وسيله ب- اولين تکميل گرديد. اين نظريه،تا حدود زيادي تحليل اساسي در مورد نظريات تجارت بين المللي را تحت تأثير قرارداد. اين نظريه متکي بر توزيع عطاياي الهي در هر کشور است،تا بيانگر مزيت نسبي آن به ساير شرکاي تجاري خود باشد. کشورهايي که در بعضي امور داراي منابع فراوان هستند، از مزيت نسبي توليد و صادرات کالاهاي ناشي از اين منابع برخوردار خواهند بود.براي مثال طبق نظريه هکشر و اولين،کشورهايي که داراي مقادير زيادي سرمايه هستند،کالاهايي را بايد صادر نمايند،که سرمايه بر هستند؛وکالاهايي را وارد کنند،که کاربر مي‌باشند. اين نظريه در مورد منابع طبيعي که براي گردشگري بين المللي بسيار مهم مي‌باشد،صدق مي‌کند.زيرا بسياري از امکانات گردشگري از مزيت نسبي منابع طبيعي بر خور دارند. بنا بر اين وبژگي گردشگري بين المللي هر کشور مستقيماً با فراواني منابع آن در ارتباط است؛ تا با عرضه بيشتر امکانات گردشگري مشتري بين المللي مورد هدف قرار گيرد.در حقيقت نظريه عطاياي الهي منابع يا عواملي هستند که توليد خدمات گردشگري بين المللي کشور را تضمين مي‌کنند. به نظر مي‌رسد که فراواني اين منابع اثر قاطعي در موقعيت گردشگري بين المللي يک کشور دارد.

عطاياي الهي از جمله عوامل عمده در توليد دستاورد‌هاي گردشگري است. آنها عوامل مورد نياز براي به حرکت در آوردن کل اقتصاد و گردشگري هستند،مانند برخي منابع طبيعي و فرهنگي

عطاياي الهي را مي‌توان به سه دسته تقسيم نمود

منابع طبيعي،تاريخي،هنري،و ميراث فرهنگي؛

منابع انساني ؛ به کارگيري و بهره برداري مهارت‌ها

منابع سرمايه اي و زير بنايي (ولا،بيچريل،1388 :108 - 109-110)

نظريه هزينه‌هاي نسبي و گردشگري بين المللي

اين نظريه ابتدا توسط ديويد ريکاردو در سال 1817 بيان گرديد. نظريه هزينه نسبي، تعداد زيادي از مبادلات گردشگري بين المللي را مشخص مي‌کرد.

اين نظريه پيشنهاد مي‌کند که کشورها در توليد و صادرات کالاها و خدمات رقابتي به صورت تخصصي عمل کنند. به هر حال، اين تخصص کم تر مي‌تواند محدود باشد. تحليل مبادلات تجاري بين المللي فقط نشان دهنده تمايل به تخصصي شدن در رابطه با هزينه‌هاي نسبي است. اين مطلب در مورد گردشگري بين المللي نيز صادق است، اگر چه نوسان بسياري در هزينه‌ها وجود دارد، ولي فقط با در نظر گرفتن قيمت، مشکل مي‌شود مشخص کرد که يک کشور در چه چيزهايي مي‌تواند به صورت تخصصي و حرفه اي عمل نمايد. صرف نظر از تمام اين‌ها، هزينه‌هاي نسبي مي‌تواند به عنوان يکي از عوامل توزيع و روند حرکت در گردشگري بين المللي محسوب گردد.

نقش هزينه‌هاي نسبي در گردشگري بين المللي

اهميت هزينه‌هاي نسبي در گردشگري بين المللي رو به افزايش است. فرآورده‌هاي گردشگري بسياري وجود دارد که مقايسه آنها مشکل و اغلب غير ممکن است. به علاوه فرآورده‌هاي گردشگري عموماً خدماتي هستند که نمي‌توانندبه صورت مشابه هر بار تکرار شوند. بنابر اين، مطالعه هزينه نسبي متوجه صفات و شرايط مخصوصي از گردشگري بين المللي مي‌باشد. صرفاً نمي‌توان اجزاي تشکيل دهنده هزينه (حمل و نقل، تسهيلات، خدمات وابسته) را تحليل کرد. بلکه بايد ضريب کيفي قيمت و پيشرفت‌هاي فن آوري را نيز به حساب آورد. (همان،111 )

نظريه برتري مطلق و پيشرفت فن آوري