مقاله و تحقیق دانشجویی

توضیحات :

مبانی نظری تناسب ایات در 36 صفحه در قالب Word قابل ویرایش.

فهرست مطالب :
بخش دوم: پيشينه پژوهشها و آراء علما در مورد تناسب: 45
فصل اول: سده هاي اول تا پنجم 46
فصل دوم: سده هاي ششم تا نهم 52
فصل سوم: سده هاي دهم تا چهاردهم 62
فصل چهارم: علماي معاصر 70
فصل پنجم: مستشرقين 74

بخش سوم: پژوهشهاي موردي آيات 78
فصل اول: سوره بقره آيات 39-30 79
فصل دوم: سوره آل عمران آيات 61-33 92
فصل سوم: سوره نساء آيات 88-80 103
نتيجه گيري: 112
فهرست منابع 115

بخشی از متن :
فصل اول: سده‌هاي اول تا پنجم
در اين فصل برآنيم، تا با نظرات علما و دانشمندان اسلامي و نيز برخي مستشرقان را در خصوص «تناسب آيات» جمع آوري كنيم، در اين بخش نظرات صاحبنظران مربوط به قرن اول تا پنجم را بررسي مي كنيم، در بخش دوم، علماي قرن ششم تا نهم، در بخش سوم انديشمندان قرون دهم تا سيزدهم در بخش چهارم، علماي معاصر و در نهايت در بخش پنجم نظرات مستشرقان را خواهيم آورد.
بررسي هاي انجام شده نشان مي دهد (نخستين كسي كه به بررسي علم مناسبت پراخت، شيخ ابوبكر نيشابوري بوده كه در هر مجلس درسش كه قرآن خوانده مي شد، مي پرسيد چرا اين آيه در كنار آن ديگري قرار گرفته؟ و چه حكمتي دارد كه اين سوره جنب آن سوره ديگر نهاده شده؟ بر علماي بغداد به خاطر اينكه علم مناسبت را نمي دانستند، عيب مي گرفت)1 و دومين كتاب در اين زمينه كتاب «البرهان في مناسبة ترتيب سورالقرآن» نوشته ابوجعفر ابن زبير مي باشد، و سيوطي معتقد است سومين كتاب را در اين زمينه خود وي تأليف كرده و نام آنرا «تناسق الدرر في تناسب السور» نهاده و مي گويد يكي از هم‌عصرانش نيز به نام عمر البقاعي كتابي به نام «نظم الدرر في تناسب الاي و السور» نگاشته.
همانطور كه ملاحظه مي شود، غالب تأليفات در اين زمينه از قرن هفتم و هشتم آغاز شده و اثري از پيش از اين دوران در دست نمي باشد، البته از زمان ائمه معصومين (ع) آثاري به ما رسيده كه بر وجود تناسب و يكپارچگي آيات دلالت مي كند، هرچند كه به طور واضح سخني از «تناسب» به ميان نيامده است. ولي (حضرت رسول اكرم (ص) نخستين مفسر قرآن كريم است و مسلمانان صدر اول‏‏، هرگاه در فهم آيات دچار اشكال مي شدند، معني درست را نزد وي باز مي‌يافتند همو اهل بيت (ع) را با قرآن برابرنهاده و از اين رهگذر، امت اسلامي را به كسب معارف قرآن از آنان رهنمون مي شد.
امام علي ابن ابيطالب (ع) در اين بين جايگاهي ويژه داشته و با آموخته هايي كه از مقام رسالت فرا چنگ آورده بود، دانا ترين مردم به قرآن و وحي آسماني بوده است ديگر ائمه هدي (ع) نيز به فراخور درك جستجوگراني كه با آنان سؤالاتي را در ميان نهاده اند ، نظرات ارزنده اي در تبيين مقاصد آيات ارائه داده اند كه در دريافت معنا تكيه گاهي استوار محسوب مي شوند.
اين نظريات و ديدگاههاي ارزشمند كه در جلوه آثار روايي و حديثي ظاهر شده اند،گاه در گشودن معني درست آيات ، بيانگر رهنمودهايي در زمينه توجه به همجواري آنها با ديگر آيات هستند. يحيي بن اكثم، طي نامه اي، سوالاتي را با امام موسي بن جعفر (ع) مطرح ساخته و از محضر وي در خواست نموده است تا بدانها پاسخ گويد: «امام! دربارة سخن خدا كه فرمود: يوسف پدر و مادر خود را بر تخت نشاند و همه براي او به خاك افتادند چه مي توان گفت؟ آيا براستي يعقوب و فرزندانش به يوسف سجده كردند؟ امام فرمودند: سجده يعقوب و فرزندانش به يوسف به خاطر سپاس از خداوند بود كه پراكندگي شان را جمع آورده بود. آيا نمي‌نگري كه يوسف (در آية بعد) در شكرگزاري از خدا گفت: بار پروردگارا تو از پادشاهي نصيبي عطايم نمودي و از تأويل رويا آگاهم ساختي؟»
با اين توضيح در حقيقت مي توان نتيجه گرفت نخستين انگيزه اي كه در پيدايش علم تناسب مؤثر افتاده است، پرده برداري از معناي درست و دقيق آيات است كه وجهة عمل عموم تفسيرگويان قرآن كريم قرار دارد) .
و همچنين در روايتي آمده كه (از امام باقر (ع) سئوال كردند كه چرا قصر نماز مسافر را واجب مي فرماييد، درحاليكه در آيه قرآن آمده است «اذا ضربتم في الارض فليس عليكم جناح ان تقصروا من الصلاة» (نساء/101) و كلمه جناح دلالت بر وجوب ندارد، بلكه دلالت بر جواز دارد. حضرت فرمودند: اين مطلب به دليل آيه ديگري از قرآن است كه «لاجناح» را به معناي وجوب استعمال كرده است، آنجا كه مي‌فرمايد: «فمن حج البيت اواعتمر فلا جناح عليه ان يطوف بهما».1
همين تناسب آيات و يكپارچگي متن قرآن است كه موجب شده، يك شيوه تفسيري مستقل به نام تفسير قرآن به قرآن شكل گيرد، بنابراين ريشه تفسير قرآن به قرآن، تناسب و هماهنگي ميان اجزاء اين كلام آسماني است؛ چنانكه در زمان ائمه (ع) نيز اين شيوه مرسوم و متداول و مورد تأييد آن بزگواران بوده است.
(همچنين شيوه مفسرين بزرگ شيعه و اهل سنت هم، تفسير قرآن با قرآن بوده است. علامه مجلسي (ره) كه آيات قرآن را در «بحارالانوار» در اول هر فصل دسته بندي مي كند، ظاهراً منظورش تفسير قرآن باقرآن بوده است، همچنين در تفسير مجمع البيان و تفاسير اهل سنت،گاهي از آيات براي تفسير يك آيه، استفاده مي شده است.
ابن تيميه مي گويد: اگر كسي سؤال كند بهترين طريق تفسير چيست؟ «فالجواب: آن اصح الطريق في ذلك آن يفسر القرآن بالقرآن»، همچنين تكرار آيات در قرآن، خود شاهد اين مطلب است كه طبعاً مي تواند بعضي آيات، مفسر آيات ديگر باشد.
در روايت نبوي مرسل آمده است كه: «القرآن يفسر بعضه بعضاً»، از حضرت علي (ع) نيز نقل شده است كه «ان كتاب الله ليصدق بعضه بعضا و لا يكذب بعضه بعضا»‌ و باز از اميرالمؤمنين (ع) نقل شده كه فرمودند: «كتاب الله …. ينطق بعضه ببعض و يشهد بعضه علي بعض».
همچنين علي (ع) مي فرمايد: «كتاب الله تبصرون به و تنطقون به و تسمعون به و ينطق بعضه ببعض و يشهد بعضه علي بعض»، منظور از تصديق قرآن، نسبت به يكديگر كه در كلام معصوم آمده، تصديق اصطلاحي نيست تا در برابر تصور باشد، بلكه به معناي نطق و شهادت آيات نسبت به يكديگر است كه در كلام حضرت امير (ع) آمده است، يعني اگر مبدأ تصوري آيه اي در بين معاني محتمل آن به وسيله معناي تصوري آيه ديگر كه واضح است تفسير شود، از سنخ تصديق برخي از آيات نسبت به بعضي ديگر است، زيرا شهادت و همچنين نطق مزبور در اين باره نيز صادق است.)
آنچه كه مؤيد مهمي بر وجود تناسب ميان آيات محسوب مي شود، اثبات اين مطلب است كه ترتيب و چينش كنوني آيات توفيقي است، كه حديثي كه در ذيل مي آوريم به خوبي اين نكته را ثابت مي‌كند: «از عثمان ابن ابي العاص روايت شده است كه گفت: در محضر رسول اكرم (ص) نشسته بودم، در اين هنگام ديدم كه حضرتش ناگاه به جايي خيره شد، آنگاه چشمان خود را فرو انداخت و فرمود: جبرئيل نزد من آمد و دستور داد، تا آيه «ان الله يأمر بالعدل و الاحسان وايتاء ذي القربي» را در سوره نحل ميان آيه شهادت و آيه عهد قرار دهم.