مقاله و تحقیق دانشجویی

توضیحات :

مبانی نظری مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان در قالب Word قابل ویرایش.

بخشی از متن :

بخش اول : مبانی نظری

2 – 1 – 1 . مقدمه

تا پيش از دهه 1960 بحثي پيرامون مسئوليت اجتماعي سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها مورد تأكيد نبود و از آن سال‌ها است كه بحث پيرامون اين موضوع و اهميت آن در سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها شكل گرفته است. بنيان اوليه اين بحث از زماني آغاز شد كه جوامع بر اثر پيشرفت‌های تكنولوژيكي و علمي با محصولات و دست ساخته‌هايي رو به رو شدند كه به نوعي حيات زيست بشر را با خطرهای جدي مواجه مي كرد. در دهه آخر قرن نوزدهم و با انتقال اين جوامع از اقتصاد كشاورزي به اقتصاد صنعتي، شركت‌ها و صنايع بزرگ شكل گرفته و روز به روز گسترده تر و پيچيده تر شدند. با رشد اين سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها كه اثرات قابل ملاحظه اي بر جامعه و محيط مي گذارند، توجه جامعه به ضرورت مسئوليت اجتماعي سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها بيشتر معطوف شد (رسولی، 1389) .

شركت‌ها و بنگاه‌های اقتصادي در درون يك ساختار و نظام اجتماعي به مثابه يك خرده نظام اجتماعي عمل مي كنند و در يك دور نماي گسترده ، نوعي وابستگي متقابل به يكديگر را به نمايش مي گذارند. اهميت اين موضوع از آنجا آشكار‌تر می‌شود كه امروزه از 100 اقتصاد برتر دنيا 51 عدد آنها را شركت‌ها تشكيل می‌دهند . به عبارت ديگر تعداد زيادي شركت و بنگاه چند مليتي وجود دارند كه تأثير آنها بر اقتصاد جهاني از اكثر كشورهاي در حال توسعه بيشتر است. شركت‌هايي چون جنرال موتورز[1] در رده بيست و سوم اقتصاد جهاني، وال مارت[2] در رده بيست و پنجم جهاني، اكسون موبيل[3] در رده بيست و ششم جهاني و رویال داچ شل[4] در رده چهل ششم جهاني و كشور ايران در رده چهل و پنجم جهاني قرار دارند. همین رتبه بندی مشخص می‌کند كه اقدامات و فعاليت‌هاي شرکت‌ها تا چه اندازه مي‌تواند بركيفيت زندگي اجتماعي و مسائل زيست محيطي در همه جاي دنيا تاثير بگذارد ( امیدوار ، 1387) .

تشديد نابساماني‌ها در محيط زيست جهاني همچون افزايش دماي كره زمين، كاهش ضخامت لایه ازن، كاهش تنوع گونه‌هاي حيات (تنوع گونه‌هاي بيولوژيك) و غيره به ناچار تمامي جوامع را به چالشي جهاني وا داشته است و به طور الزام آوري باعث شده نگرش «زمين خانه عمومي ما است» شكل بگيرد. اكنون همه جوامع، انسان‌ها و سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها موظف هستند تا از بروز بي نظمي در اين خانه عمومي و تخريب بنيادهاي آن جلوگيري كنند. در اين ميان مسئوليت‌هاي اجتماعي شركت‌هاي صنعتي و تجاري از اهميت خاصي برخوردار است (رسولی ، 1389) .

به طور كلي موضوع و مفهوم مسئوليت اجتماعي شركت‌ها در چند سال اخير با توجه به رشد سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي غير دولتي، جنبش‌هاي اعتراضي عليه قدرت شركت‌ها، افزايش آگاهي اجتماعي، توسعه بازارهاي سرمايه، گسترش شركت‌هاي سهامي عام و رسوايی‌هاي مالي و اخلاقي شركت‌هاي بزرگ تبديل به پاردايم مسلط و غالب در فضاي اداره شركت‌ها شده است. افكار عمومي به ويژه در جوامعي كه در آنها ديدگاه‌هاي برنده - برنده جا نيفتاده، بنگاه‌هاي اقتصادي و سرمايه داران را كساني مي‌پندارند كه براي سود بيشتر به ضرر جامعه و مصرف كنندگان عمل مي كنند. بدين شكل هر روزه بر تعداد كساني كه بر نظارت و كنترل شركت‌هاي بزرگ بر زندگي بشري اعتراض دارند، اضافه مي‌شود. در ميان مردم عادي، شك و سوء‌ظن نسبت به عملكرد شركت‌ها بالا گرفته و مردم مشروعيت ارزش‌هاي مادي كه هدايت كننده زندگي مدرن است را به زير سؤال برده‌اند. نگراني مردم اين است كه شركت‌ها نسبت به اعمال، برنامه ريزي‌ها و سياست‌هاي خود به جامعه جهاني پاسخگو نيستند. فعالان طرفدار محيط زيست، گروه‌هاي حقوق بشر، اتحاديه‌هاي تجاري و بسياري از شهروندان آگاه و هوشيار خواستار آن هستند كه شركت‌ها نسبت به مردم پاسخگو باشند. اكنون گروه‌هاي مختلف اجتماعي در اين زمينه با يكديگر هم عقيده شده اند كه شركت‌ها باید در خدمت رفع نيازهاي مردم باشند نه مردم در خدمت برآوردن نيازهاي شركت‌هاي بزرگ ( امیری و مطهری، 1389). در دو دهه اخير بنگاه‌هاي اقتصادي و سرمايه گذاران براي جبران اين فضاي ظن نسبت به اهداف شركت‌ها در مورد موضوعاتي مانند محيط زيست، بهبود شرايط اجتماعي و رفاه اجتماعي فعال شده و سرمايه گذاري كرده اند. در كشور‌هاي توسعه يافته، مؤسسات بازرگاني و شركت‌هاي تجاري خود را ملزم به مشاركت در امور اجتماعي مي دانند، شركت‌های بزرگی چون «جنرال موتورز»، «مايكرو سافت[5]» و ... با تأسيس بنيادها و سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي خيريه به اين الزام پاسخ داده و آن را بخشي از تعهد و وظيفه خود تلقي كرده اند . شركت‌هاي كوچكتر نيز از راه‌هايي چون كمك‌هاي خيريه و كمك‌هاي اهدايي به سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هايي چون صليب سرخ ، هلال احمر، دانشگاه‌ها، بهبود شرايط كاري و رعايت حقوق مصرف كننده و توجه به توسعه پايدار به اين الزام پاسخ داده اند. به ديگر سخن شركت‌ها در اين گونه كشورها پذيرفته اند كه همه جا معادله هزينه – فايده به صورت مستقيم برقرار نيست و احساس تعهد به جامعه اي كه در آن فعاليت و زيست مي كنند ، بخشي از وظيفه و نقش شركت در پیشبرد اهدافش تلقي می‌شود لذا بايد مطابق با ارزش‌هاي جامعه و آهنگ كلي آن حركت كنند و به عنوان يك شركت پاسخگو در عرصه اجتماعي وارد شوند (امیدوار ، 1387) .

2 - 1 - 2 . مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان[6]

استیلای فراگیر مسئولیت اجتماعی سازمان حوزه‌ای را متجلی ساخته است که در برگیرنده موضوعات متعددی می باشد: توسعه پایدار، حفاظت محیط زیست، برابری اجتماعی و رشد پایدار اقتصادی. در همین جهت اخلاقیات درکسب و کار نیز زیر بنای اساسی برای کسب و کار می سازد که بهبود وضعیت کاری از طریق آن میسر می گردد. بین «اخلاقیات کار» و «مسئولیت اجتماعی سازمان» رابطه تنگاتنگی وجود دارد، چنین بحث می‌شود که مسئولیت می تواند بر کسب و کار تأثیرات چشم‌گیری داشته باشد، تأثیری که امروزه بسیار مهم تر از قبل شده است .مسئولیت اجتماعی سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها محرکی مهم در توجه بیشتر به جامعه به عنوان ذی نفع اصلی فعالیت‌های سازمانی به شمار می آید.

بسیاری از رفتارها و اقدامات مدیران و کارکنان متاثر از ارزشهای اخلاقی بوده ، ریشه در اخلاق دارد . عدم توجه به اخلاق کار در مدیریت سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به خصوص در جوامعی که دارای ارزشهای اخلاقی غنی می باشند ، می‌تواند معضلاتی بزرگ برای سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به وجود آورد. از طرفی با افزایش انتظارات اجتماعی از سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها ، جوامع نسبت به مسائلی مانند محیط زیست، حقوق زنان، کودکان، اقلیت‌ها ،معلولان ،برابری استخدام و کاهش نیروی انسانی حساس‌تر شده‌اند. بی‌توجهی سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به این حقوق و عدم رعایت اصول اخلاقی در برخورد با ذی ‌نفعان بیرونی می‌تواند مشکلاتی را برای سازمان ایجاد کند و مشروعیت سازمان و اقدامات آن را مورد پرسش قرار داده، در‌نتیجه سود و موفقیت سازمان را تحت تأثیر قرار دهد. اخلاق کار ضعیف بر نگرش افراد نسبت به شغل، سازمان و مدیران مؤثر بوده و می‌تواند بر عملکرد فردی، گروهی و سازمانی اثر بگذارد (رحمانسرشت ، رفیعی و کوشا ، 1389) .

2 - 1 - 2 - الف . اخلاقیات کار

امروزه بحث اخلاقیات در کار توجه زیادی را به خود جلب نموده است. اخلاقیات کار یکی از جنبه‌های مهم فرهنگ سازمان است و به سمتی پیش می‌رود که بخشی از استراتژی یک سازمان گردد. درک مفهوم اخلاقیات به طور کلی و در معنای خاص آن در کسب وکار، زیر‌بنای ایجاد و حفظ یک نظام اخلاقی در جامعه و به تبع آن در سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاست. اخلاقیات مفهومی بسیارگسترده می باشد. رفتار اخلاقی در عمق باورها و ارزش‌های مورد قبول فرد ریشه دارد .بنابراین درک مفهوم اخلاقیات کار مستلزم توجه به ارزش‌های بنیادین افراد، شناخت همه جانبه علل بروز رفتارهای اخلاقی و غیر‌اخلاقی و نیز اتخاذ تدابیری جهت استقرار و حفظ نظام اخلاقیات در سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاست .

«کوناک و جونز» اخلاقیات را اینگونه تعریف می کنند: اخلاقیات به انصاف، راستی و درستی مربوط می‌گردد، به تصمیم‌گیری در خصوص این که چه چیز خوب است و چه چیز بد و به فعالیت‌ها و قواعدی که رفتار پاسخگویانه را بین افراد و گروه‌ها پی ریزی می کند (Conaock & Johns,1995) .

« آشتون و اُرم»، اخلاقیات را بدین صورت توصیف می نمایند : اخلاقی بودن و اخلاقی عمل کردن شامل انجام دادن اقداماتی است در جهت کسب اطمینان از اینکه رفتار اخلاقی همواره و در همه شرایط اعمال گردد ( Ashton & Orme , 2003, p: 185) .

اخلاقیات مساله ای بنیادین در وجود هر فرد می باشد و با مفهومی که از ارزش‌ها استنباط می گردد، شدیدا پیوند می خورد ( Orwig , 2002 , p: 88) . سازمان مجموعه ای متشکل از افراد می باشد از این رو موضوع اخلاقیات در سازمان اهمیت زیادی دارد( افقهی فریمانی ، 1388) . اهم دلایلی که موجب می شوند سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها اخلاقیات را مورد تأکید قرار دهند عبارتند از :

*نقش اخلاقیات به عنوان بخشی از استراتژی سازمانی و مدیریت سازمان

*تأثیر رعایت اخلاقیات در ایجاد یک تصویر مناسب از سازمان

*الزام قوانین و مقررات

*نقش اخلاقیات به عنوان یک دانش ویژه برای کاهش ناراحتی‌های اجتماعی

*نیاز سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به شناسایی هزینه‌ها و مخارج اجتماعی فعالیت‌ها

*اثرات تبلیغاتی رعایت مسایل اخلاقی

*فشار دولت‌ها

*تأثیر رعایت اخلاقیات روی عملکرد سازمان و قیمت سهام سازمان

*مسئولیت قانونی مدیران و سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها جهت رعایت اصول اخلاقی

*استانداردها

*تأثیر تعهد به مسائل اخلاقی روی کیفیت

*فراگیر شدن بحث اخلاقیات و فشار ذی نفعان مختلف ( Vinten , 1998, p: 91) .

[1]. General Motors

[2]. Wal-Mart

[3]. Exxon Mobil

[4]. Royal Dutch/Shell

[5]. Microsoft

[6]. Corporate Social Responsibiliy (CSR)

فهرست مطالب :

فصل دوم: ادبیات پژوهش
2 – 1 – 1 . مقدمه 16
2 - 1 - 2 . مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان 18
2 - 1 - 2 - الف . اخلاقیات کار 19
2 - 1 - 2 - ب . مفهوم مسئولیت اجتماعی سازمان 20
2 – 1 – 2 – ج . تعاریف مسئولیت پذیری اجتماعی 22
2 – 1 – 2 – د . حوزه های مسئولیت سازمان در جامعه 25
2 – 1 – 2 – ر. ابعاد مسئولیت پذیری اجتماعی 26
2- 1 – 2 – ز . ابعاد مسئوليت اجتماعي شركت‌ها در شركت‌ها و جامعه 28
2 – 1 – 2 - س . اصول مسئولیت اجتماعی 29
2- 1 – 3 . رفتار مصرف کننده 35
2- 1 – 4 . پایداری و مصرف 36
2 - 1 - 4 - الف . فرایند مصرف 36
2 – 1 – 4 – ب . درک رفتار مصرف کننده پایدار 39
2 – 1 - 4 – ج . بستر مصرف پایدار 40
2 – 1 – 4 – د . رفتار مصرف کننده برای پایداری 44
2 – 1 – 4 - ر . بهره گیری از رفتار مصرف کننده در جهت پایداری 48
2 – 1 – 5 . الزامات بالقوه مسئولیت پذیری اجتماعی 49
2 – 1 – 5 – الف . بیانیه های اخلاقی 50
2 – 1 – 5 - ب . عملکرد مالی 52
2 – 1 – 6 . نتایج و عواقب بالقوه ناشی از مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان 52
2 – 1 – 6 – الف . وفاداری مصرف کننده 53
2 – 1 – 6 – ب . اعتماد مصرف کننده 55
2 – 1 – 6 - ج . ریسک (مخاطره) ادراک شده 56
2 – 1 – 6 - د . وجهه ادراک شده سازمان 57
2 – 1 – 7 . بنیان تئوریک پژوهش 57
2 – 1 – 7 - الف . نظریه‌های اخلاق و مسئولیت اجتماعی 57
2 – 1 – 7 – ب . رویکردهای متفاوت در مفهوم مسئولیت اجتماعی سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها 58
2 – 1 – 8 . تئوری‌های مورد استفاده در پژوهش 60
فصل دوم: بخش دوم
2 – 2 – 1 . مقدمه 67
2 – 2 – 2 . پیشینه تحقیق 67
2 – 2 – 2 – الف . تحقیقات داخلی 68
2 – 2 – 2 – ب . تحقیقات خارجی 73
2 – 2 – 3 . مدل های رایج در حوزه مسئولیت اجتماعی سازمان 83
2 – 2 – 3 – الف . مدل مسئولیت اجتماعی دیویس 84
2 - 2 – 3 - ب . مدل سه بعدی مسئولیت اجتماعی کارول 86
2 – 2- 4 . انتخاب مدل مفهومی پژوهش 88
2- 2- 5. مدل مفهومی پژوهش و دلایل انتخاب آن 94